Kitap Özetleri
ROBİNSON CROUSE

Robinson Crusoe orta halli bir İngiliz ailenin çocuğu idi . Babası Robinsonun iyi bir iş tutup sakin bir hayat sürmesini arzuladığı halde,Robinson denizlere açılıp maceracı bir hayat sürmeye öylsine can atıyorduki, en sonunda evinde daha fazla kaşlamayacağını anladı.Büyüklerin haberi olmadan ilk yolculuğa çıktı.Gemi mütiş bir fırtınaya tutulmuştu.Robinson’u öyle bir deniz tutmuştuki karaya sağsalim kavuşamamaktan korkuyordu.Karaya bir çıksam bir daha denizlerin adını anmıyacağım diye düşünüyordu.

 

 

 

 

Karaya sağsalim çıktıktan sonra arzuları yeniden depreşti.tüccarlığa başlıyarak Avurpaya mal götüren bir gemiye girdi.Bindiği gemiyi birFas korsan esir aldı.Fas kıyılarında bir limana esir olarak götürüldü.Orada hayatı öyle zor şartlar altında geçiyorduki ilk fırsatta küçük bir sanadala atlatıp kaçtı.Bir Portekiz yük gemisi onu buldu ve Birezilya’ya bıraktı.
Bir İngiliz çifti ona Afrikaya gidip köle getirmesini önerince Robinson’un denizlere açılma arzusu yeniden uyandı,geçirdiklerini unutarak yeniden yola çıktı. Bu yolculuk Robinson’unun hayatında bir dönüm noktası oldu ve büyük serüven böyle başladı.
Gemi Güney Amerika Sahillerinden biraz uzakta bir adanın yakınlarında bir kaya çarpıp parçalandı.Yolcu ve mürettabattan yalnız Robinson kurtuldu.Dalgalar onu kıyıya sürükledi.Adada hiç kimse yoktu.Vahşi hayvanların bulunduğunu gösteren birbelirtide göze çarpmıyordu.Robinson batmış gemiden çeşitli araçlar ve yiyecek alarak adaya sandalla taşıdı.http://www.kitap.kalemguzeli.net/
Önce küçük bir tepenin eteğine yelken bezinden bir çadır kurdu.Herşeyden önce barutunu dikkatle saklıyordu.Robinson’un ikinci düşüncesi yiyecek stokuydu.İlk günlerde elinden geldiği kadar az yiyecek tüketiyordu.
Çok geçmeden Robinson gemide mürekkep ve kağıt buldu ve günüügnüne son hatıralarını yazmaya başladı.Barınağını uzun müddet oturacak hale soktu.Çadırın arka tarafında bir mağara buldu ve ilkel araçlarla mağarayı genişletti.Mağaraya sandalye,raf ve masa yaptı.
Robinson’un bundan sonra adada geçen son yirmidört yılıda ilk günlerden farklı geçmedi.Robinson adanın her tarafını gezdi ve adanın diğer yanına bir yazlık ev yaptı.Mısır,arpa ve pirinç yetiştire biliyordu.Her yıl yeni tohumları dikkatle saklıyordu,en sonunda küçük bir tarla ekecek kadar tohumu oldu.Yaban keçileri yakalayıp onları ehlileştirdi.Papağan yakaladı,onlarla oyalandı.Yeni eşyalar yaptı,mağarayı genişleterek,dışarıdan gelecek tehlikelere karşı muhafazalı hale getidi.
Robinson’un adadaki yirmidördüncü yılının ortasında bir olay,sürdüğü hayatın şeklini değiştirdi.Bir buçuk yıl kadar önce adaya vahşilerin geldiğini görmüştü.Bunlar hehalde başka adadan sanadalla gelmişlerdi.Bunlar başka bir kabile ile savaşa başlamışlardı.Robinson bir sabah insan kemikleri ve parçalanmış insan eti bularak korkuya kapılmıştı.Vahşilerin geri dönüp kendisini bulmasından çekiniyordu.Ensonuda vahşillerin bir kısmı adaya döndü,kendilerine ziyafet hazırlığı yaparken Robinson üzerlerine ateş açrak onları korkuttu.Vahşilerin yanındaki esirlerden birini alı koymayı başardı.Artık adada yalnız değildi.Adama onu yakaladığı günün adını verdi.Cuma diye çağırmaya başladı.Cuma onun sadık bir kölesi oldu.
Bir zaman sonra Robinson,Cuma’ya İngilizce öğretmeyi başardı.Cuma,ona geldiği adada onyedi beyaz adamın esir olarak tutulduğunu anlattı.Robinson onları kurtararak birlikte uygar dünyaya dönmenin çarelerini araştırmak istiyordu.Robinsonla Cuma büyük bir kayık yaptı ve öbür adaya gitmek üzere hazırlandılar.Bu sırada adaya yeni bir vahşi topluluğu geldi ve yanlarındada bir miktar daha esir getirmişlerdi.Esirlerden birisi beyaz adamdı.Esirlerin arasında Cuma’nın babasıda vardı.Bu iki esiri kurtarmayı başardılar.Robinson onyedi beyaz esirden biri olan İspanyola elinden geldiği kadar iyiy baktı.Cuma’nın adasını bir düşman kabile istila etmişti ve oradaki beyaz esirlerin hayatı tehlikedeydi.
Robinson İspanyolu ve Cuma’nın babasını öbür esirleri kurtarmaay gönderdi.Onların dönüşünü beklerken bir İngiliz gemisinin adaya demir attığını gördü.Çok geçmeden kaptanla iki adamının gemide isyan çıkartan mürettebat tarafından atıldıklarını öğrendi.Robinson,Cuma ve üç denizci gemiyi almatı başardılar.Cuma’nın babası gelmeden adadan ayrılmak istemiyordu.Günün birinde gelip onların ne durumda olduklarını öğrenmeyi tasarladı.İsyancı tayfalardan beşi İngiltere’ye gidip asılmakatansa adada kalmatı uygun buldular.Robinsonla Cuma İngiltere’ye dönmüşlerdi.Otuzbeş yıl süren ayrılıktan sonra1687 Haziranın’da ana vatanına geldiği zaman hiç kimsenin tanımadığı bir yabancıydı.Ama Robinson’un maceraları bukadarlada bitmiyordu.Eski evini bulunduğu yere gelince,annesiyle babasının ve yakınlarının çoğu ölmüşlerdi.Yalnız iki kız kardeşiyle bir erkek kardeşinin sağ kaladıklarını öğrenmişti.Artık onu İngiltere’de tutan hiçbirşey kalmadığını gören Robinson Lizbon’a gitti.Akadaşları mallarını saklamışlardı.Robinson öğrendiklerinden memun şekilde İngiltere’ye döndü.Evlendi ve üç çoçuğu oldu. Karısı öldükten sonra 1695’de yeğenin kaptanlık ettiği bir gemiye binerek Doğu Adalarına ve Çin’e gitmek üzere yola çıktı.Gemi Robinson’un adasına da uğramıştı.İspanyollarla İngiliz gemiciler yerli kabilenin kızları ile evlendiklerini ve adanın nüfusunun günden güne artmakta olduğunu gördü.
Küçük kolonini emniyet ve huzur içinde olduğunu anladıktan sonra Cuma ile Robinson yine gemiye binipo denize açıldı.Brezilya’ya giderken gemiye vahşiler hücüm etti.Savaş sırasında Cuma öldürüldü.Brezilyadan sonra Robinson Ümit Burnu’nu dolaştı ve Çine gelince Rob burada bırakılmasını istediler. Rob Çinden sibiryaya giden bir kervana katıldı. En sonunda İngiltereye vardı 54 yıllık ömrünün büyük bölümünü vatanından uzakta macera peşinde geçirmişti. Artık hayatınıngeri kalan kısmınıda vatanında sukunet içinde dönüşü olmayan o büyük yoculuğa yavaş yavaş hazırlanmakla geçirecektir.
ESER HAKKINDA BİLGİ :
Gerçekci roman türünün en güzel örneklerinden olan Robinson Crusoe yazıldığı zamanyayınevleri bu romanı basmak istemediler. Bu eserin okuyucu bulamayacağından kuşku duyuyorlardı. Eserde karekterlerden çok sürüvene önem verilmiştir.Kahramanların karakterleri gerçekçi bir dille anlatılmasına rağmen onların ruhlarından ve iç dünyalrından pekaz söz edilmiştir.Robinson bilinmeyen ve işlenmeyen ve işlenmemiş cesaretin simgesi olarak ele alınmıştır.Çünkü Robinson tek başına ıssız bir adada kalmasına rağmen sadece elindekini kullanarak kalmaz,adada kendine özgü birde uygarlık kurarar.

ESERİN ANAFİKRİ:
Bana göre eserin ana fikri insanın ne olursa olsun hayattan kopmaması gerektiğini,elindeki imkanları değerlendirerek yaşama sımsıkı sarılması gerektiğidir.

OLİVER TWİST

Oliver Twist bir asıl zadenin olabileceği kadar bir dilencinin de çocuğu olabilirdi.Oliver toplumda ki yerini bir yetimhaneye alınınca buldu.
Oliver Twist hayatını yarı aç yarı tok şekilde geçiren zavallı bir çocuktu.Bir gün daha fazla yemek istediği için yetimhanenin idari sorumlusu bayan Mann tarafından dövüldü ve bayan Mann onu bodruma kapattı.Hırsını alamayan Mann odasında gezerken yüksek yetimhanenin yöneticisi bay Bumble’i gördü.Hemen aşağıya inip sinirli bir şekilde Bumble’i karşıladı.Bumble’in çocukları kitlediğini duyunca kızacağını anladı ve onları bodrumdan çıkardı.Bayan Mann,Bumble’i büfeye götürdü ona içki ikram etti.Bumble;Oliver adındaki çocuk dokuz yaşına bastı.Heyet tarafından onun kilise yetimhanesine gelmesine karar veri dedi.Bumble Oliver’i çağırdı.Mann Oliver’in üstünü düzelterek içeri soktu.Oliver Bumble’i selamladı,Bumble ona her şeyi anlattı ve Oliver arkadaşları ile vedalaşarak bay Bumble ile kilise yetimhanesine gittiler.Oliver Mann’ın yetimhanesinden gittiği için sevinemedi çünkü daha kötü bir yetimhaneye düşmüştü.Bay Bumble onu heyetin odasına soktu odada şişman bir adam;”Senin adın ne?”  diye sordu.Oliver cevap veremedi.Bumble çocuğun sırtına vurdu.Çocuğun gözlerinden yaş geldi ve ince bir sesle Oliver diye cevap verdi.Şişman adam yetimmisin diye sordu.Oliver cevap veremeyince adamın biri bu aptal dedi.Oliver evet efendim yetimim dedi.Ağlamanın bile yasak olduğu bu yerde ilk gecesini ağlayarak geçirdi.Yemeği büyük bir salonda yiyorlardı.Yemek yetmiyordu.Yetimhanenin büyükleri,çocukları korkutarak gidip daha  fazla yemek istemezseniz sizi yeriz diyorlardı.Çocuklar aralarında kura çektiler ve Oliver çıktı.Çocuğu hızlıca müdürün odasına ittiler.Oliver ince bir sesle yemek yetmiyor daha fazla yemek verin dedi.Müdür şaşkın bir şekilde bakarak ne dediğini bir daha sordu.Oliver yemek istiyoruz dedi.
Müdür hemen bay Bumble’i aradı.Bay Bumble Oliver’i dövdü ve onu bodruma hapsetti.Ertesi gün kapıya şu tabelayı astı.Oliver adındaki çocuk beş siterline çırak olarak verilecekti.Sowberri adında yaşlı bir tabut  marangozcusu Oliver’i çırak olarak aldı.Oliver çok sevinmişti.Marangoza gelir gelmez gece taşların olduğu yerde uzandı.Küfür ve kapı sesleri geliyordu kapıyı açtığında yumruk ve tekmeleri yiyordu.Çocuk acımadan Oliver’e vuruyordu.Adı Noe İdi.Noe’de yetimhaneden geldiği zaman dayak yediği için oda Oliver’i döverek intikam aldığını sanıyordu.Noe’nin kız arkadaşı geldi onu gören Noe,Olivere vurmayı bırakmıştı.Bir gün yemek yerken Noe,annen yaşıyormu diye sordu.Oliver bu konuyu açma deyince Noe,yaşamıyor değilmi diye üstüne gitti.Oliver kızarak Noe nin üstüne sıçradı ve vurdu.Noe büyük olmasına rağmen bir şey yapamıyordu.Kız arkadaşı geldi ve Noe’yi kurtardı.Bay Sowberry yoktu.Bayan Sowberry onu kiliseye verelim dedi.Oliver bunu duyunca kaçtı.Noe bay Bumble’i çağırdı.İçeri girdiklerinde Oliver yoktu.Oliver arkasında kimsenin olduğunu sanarak kaçıyordu.
Kaçtığı yol dardı.Bu yol Londra’ya doğru gidiyordu.Yolda iri yapılı fakat onun yaşında bir çocukla karşılaştı.Çocuk Londra’ya mı gidiyorsun diye sordu.Oliver nerede olduğunu bilmediği için evet dedi.
   Oliver’i bir büfeye soktu iyi bir ziyafet çektikten sonra çocuk senin adın ne diye sordu.Oliver dedi.Peki seninki.Çocuk Jack diye cevap verdi.Oliver’in uykusu gelmişti ve bir köşeye sızıp kalmıştı.Sabah kalktıklarında karanlık bir yola doğru gidiyorlardı.Bir odaya girdiler.Odada kırışık yüzlü yaşlı bir adam Oliver’e elini uzattı ve açsındır buyur sofraya dedi.Yemek yediler Oliver’in gözleri kapandı arkadaşları onu yatağa götürdüler.
   Sabah hiç kimse yoktu.Fagin yemek yapıyor Oliver ise yatıyordu.Fagin bir kutu aldı ve içini açtı.İçinde mücevher,para ve mendiller vardı.Bir an Oliver’in onu izlediğini gördü.Fagin bıçağı alarak gördün mü diye sordu.Oliver daha yeni uyandım iye cevap verince yaşlı adam yüz şeklini değiştirip şaka yaptım dedi.O sırada çocuklar işten geldi.Fagin Charlot’a ne getirdin diye sordu.Charlot dört mendil dedi.Yaşlı adam bunların markasını Oliver söker dedi.Sonra aralarında oyun oynadılar.Fagin,Oliver’e bu çocukları kendine örnek al diyerek öğüt veriyordu.Oliver kaç günür güneş yüzü görmediği için Jack ve Charlote ile birlikte dışarı çıktılar.Oliver gezeceklerini sanıyordu.Yolda birden bire durdular.Kitapçının önünde bir adam gördü.Adam kitap okuyordu.Jack adamın mendilini aldı ve Charlot ile beraber kaçtı.Oliver adama bakıyordu.Adam mendilini bulamayınca Oliver’in kaçtığını gördü.Diğer esnaflar Oliver’i yakalayıp durmadan vurdular.Jack ile Charlot kalabalığın olduğu yere doğru gittiler.Oliver onları göstererek mendilinizi bunlar çaldı dedi.Kalabalık onları yakaladı.O anda Jack kaçmayı başardı.Kitapçı bay Bronlow,Oliver’i eve götürdü.Kapıyı bayan Bronlow açtı.Oliver’i yatağa yatırdılar birkaç gün yataktan kalkamayan Oliver’in gözleri açılıp kapanıyordu.Uyandığında bir tablo gördü.Bu tablo hakkında sorular soruyordu.Gözleri yine kapandı ve kalktığında tabloyu göremedi.Fagin çok sinirli idi.Jack,Charlot’un yakalandığını ve Oliver’inde orada kaldığını söyledi.Fagin git hemen Nancy’i çağır dedi.Nancy geldiğinde bağırarak konuşuyordu.Erkek arkadaşın Simes’i bana getir o bana çok lazım dedi.Onu yarım saat içinde saklandığım yere getir.Fagin mücevher kutusunu alarak gitti.Yarım saat sonra Simes geldi.Fagin,Simes’e Oliver’i bulmasını ve Charlot’u öldürmesini söyledi.Simes bu iş için 50 sterlin istedi.Fagin 25 sterlin çıkarıp verdi.Diğer 25 sterlini ise iş bittikten sonra verecekti.Simes,Oliver’in bay Bronlow’un evinde olduğunu öğrendi.Oliver iyileşmişti.Bahçede bayan Bronlow’a çiçek topluyordu.Simes bir gün adamları ile köşkün etrafında pusu kurdular.Bir gün yine çiçek toplarken Oliver’i kaçırdı.Fagin ona kızmıyordu.Çünkü onu iyi işlerde kullanacaklardı.Simes soygun yapacaktı ve bir gün Faginden Oliver’i istedi.Fagin,Oliver’e karşılık çalacaklarının üçte ikisini  istedi.Simes zor durumda kaldığı için kabul etti.                             
   Yağmurlu bir hava idi.Evin önüne geldiklerinde Simes Oliver’i uyardı.Simes camı açmaya çalışınca eli kaydı ve cam kırıldı.Sesleri duyan hizmetçiler ellerinde silahlarla dışarı çıktılar.Oliver telaşlandı.Adamlar iki el ateş edince kurşunlar Oliver’e geldi.Simes,Oliver’i sırtına alıp kaçmaya çalıştı.Tüm kasaba ayaklanmış adım sesleri yaklaşıyordu.Simes Oliver’i bırakıp kaçtı.Oliver gözlerini açtığında yağmur durmuştu.Kendine barınacak yer arıyordu.Bir evin önüne geldi.Bu ev soymaya çalıştıkları evdi.Zile bir kere basa bildi.
O sırada Giles,Brittles ve usta mutfaktaydı.Giles kapı çaldı dedi.Brittles kapıyı açtı ve aman tanrım diye bağırdı.Evin kızı geldi ne oluyor diye sordu.Giles soygunculardan birini yakaladım dedi.Onu misafir odasına götürdüler.Brittles doktoru çağırmaya gitti.Rose Maylie yaşlı bir kadın yemek yiyordu.Doktor içeri girdi.Genç kıza sen mi vurdun diye sordu.Giles susunca,Giles’in vurduğunu anladı.Doktor çocuğa baktı kız durumu kötümü diye sordu.Doktor şimdilik bir şey söyleyemem dedi.Yaşlı kadın,Oliver’i görmek istiyordu.Fakat korktuğu için içeri giremedi.Doktor,Çocuğu ona gösterdi.Yaşlı kadın Rose Maylie hayır bu çocuk hırsızlık yapamaz dedi.Hırsızlık yapacağına inanmıyordu.Oliver üç gün baygın yattı.Üç gün sonra yatağında konuşabiliyordu.Rose Maylie ve genç kıza hırsızlığa zorlandığını ve hayatındaki her şeyi anlattı.Kasabada  soygun konuşuluyordu.Doktor Losberne bu işi halledecekti.Bir gün Doktor komiser ile birlikte köşke geldi.Giles ile Brittles’i yanına çağırdı.Yukarıda yatan çocuğun soygun ile alakası olup olmadığını sordu.Giles sisten bir şey göremediklerini söyledi.Zaten komiser raporunu çoktan hazırlamıştı.Çünkü yıllar önce Doktor,komiserin karısını ölümden kurtarmıştı.Raporu Giles ve Brittles’e imzalatıp gitti.Fagin çok sinirliydi Fagin paraların gittiğine değil,Oliver’in gelmediğine üzülüyordu.Simes,Oliver’i bıraktığı yere gitti.Orada bulamayınca Yaşlı adam onunla anlaştın değilmi dedi.Simes sen neden bahsediyorsun.Fagin kızdı.Monks’u tanımadığını mı söylüyorsun diyerek silahını çekti ve Simes’i vurdu.Simes yüzünü kırıştırarak silahı çekip Fagin’in anlından vurdu.
   Oliver tamamen iyileşmişti.Durmadan kaldığı evde herkese minnettar olduğunu söylüyordu.Rose Maylie yakında halamın çiftliğine gideceğiz orası sana daha iyi gelir dedi.Oliver’in gözünden yaş gelerek ben bunları hak etmiyorum.Evinde kaldığım bay Bronlow’u bile teşekkür etmek için bile aramadım.Rose Maylie,bunu düşünme bay Bronlow’u en kısa zamanda buluruz diyerek Oliver’i teselli etti.Oliver bir hafta sonra Doktor Losberne ile bay Bronlow’un köşküne gitti.Kapıdaki tabelayı gören Oliver çok üzülmüştü.Çünkü köşk kiralıktı.Kitap dükkanına gideceklerdi fakat nerede olduğunu hatırlayamadı.Aradan on beş gün geçti.Çiftliğe gitmişlerdi.Oliver orada çok mutlu idi.Fakat bir gün bu rüyanın bitmenden korkuyordu.
   Yağmurlu bir havada bay Bumble ve karısı yola koyulmuşlardı.Bir evin önünden ses geldi.Kim o?Bay Bumble benim dedi.Kapı açıldı Monks karınızın bu işten haberi varmı diye sordu.Bay Bumble evet dedi.İçeri girdiler Monks ebe kadın hakkında bilgi istiyordu.Bayan Bronlow ilk önce para istedi.Monks kızdı ve burada her şeyi ben değerlendiririm dedi.Sonra duvardaki düğmeye bastı ve bir kuyu açıldı.Bir mum yakıp kuyunun içine attı.Kuyuyu kapattıktan sonra bayan Bronlow beni korkutamazsınız dedi.Monks 25 sterlin verdi.Bayan Bronlow “Ebe kadın ölmeden önce beni yanına çağırdı bir kadından bahsetti.Bu kadın oğlunu yetimhaneye vermiş.Kadın öleceğini anlayınca Ebe kadına bazı belgeler vermiş.Ebe kadında bu belgeleri bana verdi.”Bayan Bumble’de belgeleri Monks’a verdi.Fakat bunları lehime kullanırsanız ne olacak dedi.Monks kuyuyu tekrar açarak belgeleri kuyuya attı,Bay Bumble ve karısını yolcu etti.

Oliver Twist ve Doktor Losberne’nin Bronlow’u aradığı köşkün önünde bir araba durdu.Arabada Bronlow,iri yapılı iki adam ve boş yere direnmeye çalışan Monks indi.Köşkün içine girdiler.Adamlar,Monks’u bıraktı.Bronlow konuş dedi.Monks ne söyleyeceğini bilmiyordu.Bay Bronlow,bir gazete çıkardı.Gazetede yıllar önce kaybolmuş Oliver bir çocuğu bulana 50 sterlin verilecekti bu çocuk,Fagin ile çalışıyordu.Bir gün soygun yaparken vuruldu ve sonra Simes onu bırakıp kaçtı.Monks’un yüzü bembeyazdı.Bronlow “Sen babanın  bir anlık heyecanla yaptığı hatasın baban annenle zorla evlendi.Birbirlerini sevmiyorlardı.Evlilik büyük baban ölene kadar sürdü ve boşandılar.Annen,babandan aldığı tazminatla hayatını Paris’te sürdürdü.Baban yıllar sonra yaşlı bir emekli kaptan ile arkadaş oldu.Kaptanın biri 19 diğeri 3 yaşında olan kızları vardı.Büyük kızı Agnes babana aşıktı.Babanla Agnes nişanlandılar.Fakat mutlulukları bir yıl sürdü.Babanın akrabası ölmüş ardından karışık bir miras bırakmıştı Roma’ya gitmesi gerekiyordu.Roma’ya gitti ve kısa süre sonra öldü.Annen seni alarak Roma’ya gitti.Baban Roma’ya gitmeden önce bana uğradı.Bir tablo ve vasiyetnamesini verdi.Vasiyetinde mirasın yarısını sana diğer yarısını da nişanlısına vermişti.O günden sonra kaptanı aradım fakat yoktu tesadüf beni kardeşinle karşılaştırdı ona yardım ettim.”Monks nee!diye bağırdı.Bay Bronlow tesadüflerin bana yardımcı olacağına inanıyordum ve öyle oldu.Kaptanın İspanya’da olduğunu öğrendim.Küçük kızını Rose Maylie adında bir kadına vermiş.Büyük kızıda kaderiyle baş başa kalmıştı.Çocuğu olmuş para olmadığı için onu bir yetimhaneye bırakmıştı.Çocuğunu alacaktı fakat yıllar sonra parasızlıktan öldü.Bu sırada annen her şeyi öğrenmiş sana anlatıyordu.Sen Oliver’i aramaya başladın.Onu hırsız yapacaktın.Fakat kader ondan yana değildi.Monks bunları ispat edemezsiniz dedi.Bay Bronlow “Bay ve bayan Bumble’e senin verdiğin paranın iki katını verdim.Her şeyi anlattılar hatta mahkemeye bile gelecekler.Bronlow Monks’a mirasın üçte ikisini Oliver’e vereceksin dedi.Monks zor durumda olduğundan kabul etti.Doktor Losberne kızgın bir şekilde içeri girdi.Monks’a doğru yürüdü.Bronlow onu tuttu.Monks mirasın üçte ikisini verdiğini yazdı ve şahitler imzaladı.
Spor bir araba ile Oliver,arkalarında ise Bronlow ve Doktor gidiyorlardı.Bir köşkün önünde durdular.Bu köşkü Rose Maylie kiralamıştı içeride yemek yediler.Uyurken bir ses duyuldu herkes aşağıya indi.Salonda bir adam vardı.Bronlow “Bu Oliver’in kardeşi Monks dedi.”Monks,Oliver’i görünce üstüne atlamaya çalıştı.Bronlow’un adamı çelme çaktı ve ensesinden tutup koltuğa oturttu.Bronlow “Bu adam mirasının üçte ikisini Oliver’e imzalayarak verdi.Ertesi gün Doktor ve Bronlow,Oliver’in annesinin mezarını araştırdılar.Oliver annesinin mezarını yeniden yaptırdı.Küçük bir tören yapıldı.Bronlow,bütün miras işini halletmişti.Oliver’i evlatlık alıp kendi mirasını da ona verdi.Bronlow,Monks’u adamları ile birlikte Hindistan’a gönderdi.
Kısa süre içinde bütün acı hatıralar unutuldu acı çeken bütün bu insanlar geleceğe umutla bakmaya başladılar.

YAPRAK DÖKÜMÜ

Eserin baş kahramanı Ali Rıza Bey, Bâbıâlî'den yetişmiş bir mülkiye memurudur. Otuz yaşına kadar Dahiliye kalemlerinden birinde çalışmıştır. İnsanların paradan başka şeylerle de mutlu olabileceklerine ve iyi ahlâkın bir insan için en büyük hazine olduğuna inanmayı ilke edinmişti.

Annesi ve kızkardeşinin ard arda ölümüyle İstanbul'dan soğumuş, Suriye'de bir kaza kaymakamlığı görevi almıştı. Sonraları Anadolu'nun çeşitli şehirlerinde yirmi beş yıl çeşitli memurluk görevlerinde bulunur.

Kırk yaşlarına doğru evlenir ve beş çocuk sahibi olur. Trabzon'un bir sancağında mutasarrıflık görevinde iken, haklı fakat zayıf bir kişiyi; haksız ama kasaba eşrafından güçlü bir kişiye karşı koruyup, adaletin gerçekleşmesini sağlayınca görevinden alınır. Bunun üzerine İstanbul'a döner.

Bir müddet işsiz gezdikten sonra tesadüfen karşılaştığı eski bir öğrencisi vasıtasıyla, onun müdürü olduğu bir şirkete mütercim olarak girer.

Fakat bir süre sonra, yine aynı şirkete bu sefer kendisinin aracılığıyla memûre olarak alınan bir tanıdığının kızıyla müdürün evlilik dışı ilişkide bulunduğunu öğrenince o işi de terkeder.

Aynı gün, Ali Rıza Bey'in tek erkek evladı ve beş çocuğundan en büyüğü olan Şevket, bir bankaya memur atanır. Bundan sonra Ali Rıza Bey evin yönetimini oğluna bırakır ve emeklilik hayatına başlar.

Artık evde babalık hakimiyeti kalmamıştır. Hanımı ve artık büyüyen kızları parasızlıktan dolayı hep sorun çıkarırlar. O da kendini kahvehânelere atarak oralarda teselli bulmaya çalışır.

Oğlu Şevket, çalıştığı bankadaki Ferhunda adında, evli bir kadınla ilişkide bulunur. Bunu öğrenen kocası Ferhunde'yi boşar; Şevket de onunla evlenmek zorunda kalır.

Evin yeni üyesi Ferhunde, bir süre sonra evin yeni hakimi haline gelir. Ali Rıza Bey'in kızları Leyla ve Necla'yı kendi tarafına çeker ve zaten eve kapanmaktan şikayetçi olan bu kızlarla, o davet senin bu davet benim dolaşmaya başlarlar.

Ali Rıza Bey'in büyük kızı Fikret ise bu evden ve yoksulluktan kurtulmak için elli yaşında ve üç çocuk sahibi bir adamla evlenip Adapazarı'na gider.

Olanca fakirliklerine rağmen aşırı derecede müsrif davranan ev halkı, sonunda zor duruma düşer. Şevket, çalıştığı bankadan aldığı parayı yerine koyamadan yakalanınca, bir buçuk yıl hapse mahkum olur. Bunu fırsat bilen ve zaten evdeki yoksulluktan da hep şikayet eden Ferhunde evi terkeder.

Birgün Leyla'ya Suriyeli bir adam talip olur. Kız tarafı tam kabul etmişken adam, Leyla'da hoşlanmadığı bir hareket görmesi nedeniyle ondan vazgeçtiğini; ancak verirlerse küçük kızları Necla ile evlenebileceğini söyler. Adamın zengin olduğunu sandıklarından bunu da kabul ederler. Fakat Necla adamla evlenip Suriye'ye gidince, aslında onun başka karıları ve yarım düzineden de fazla çocuğu olan ve pek de zengin olmayan bir yalancı olduğunu görür. Artık Necla da mutsuzdur.

Tam evliliğe yaklaşmışken reddedilen Leyla ise bunalıma girmiştir. Bir müddet eve kapanır. Doktorun açık havada gezmesini tavsiyesi üzerine dışarılarda gezmeye alışır ve böylece eski davetlerden tanıştığı kötü kişilerle tekrar karşılaşır. Ve bir süre sonra cahilliği, parasızlığı ve güzelliği yüzünden kötü yola düşer.

Bunu duyan Ali Rıza Bey, Leyla'yı evden kovar. Karısının, barışmalarında ısrarı üzerine Ali Rıza Bey bunu kabul etmeyerek, evi terkeder ve Adapazarı'na kızı Fikret'in yanına gider. Fakat orada da rahat edemez ve on beş gün kaldıktan sonra tekrar İstanbul'a döner.

Bir süre evine uğramadan İstanbul'da dolaşır. Soğuk bir kış günü, sol el ve ayağı felç olur. Arkadaşları vasıtasıyla hastaneye yatırılır. Olayı duyan kızı Leyla ve karısı yanına gelirler ve artık iyice çökmüş olan Ali Rıza Bey barışarak eve dönmeyi kabul eder.

Kızı Leyla artık, düştüğü kötü yoldan elde ettiği kirli paralarla da olsa oldukça zengindir. Hatta annesiyle beraber, düştüğü o kötü yolda kendisine hediye edilmiş bir evde yaşamaktadırlar.

Ali Rıza Bey ise, yıllar önce: "Kızlarının ahlâksızlıklarına göz yumarak, para yiyip geziyor !" diye kızdığı eski bir kahvehâne arkadaşıyla aynı durumda olarak, kızı Leyla'dan gelen paralarla, takım elbiseler içinde, mutlu bir halde yaşıyordur. Yalnız, onu mutsuz eden bir tek şey vardır: "Kendisine o eski sözlerini hatırlatan, eski kahvehâne arkadaşlarıyla yolda göz göze gelmek..."

ŞU ÇILGIN TÜRKLER

“Şu Çılgın Türkler” adlı, bana ve her halde tüm Türk’lere göre muhteşem olan eser hakkında birkaç açıklama daha yapmak ve zaten kolay olan anlaşılmasını daha da kolay şekle sokmak, fonu meydana getiren zaman ve zemini bir kere daha anlatmak isterim.

Niye 4 bölüm ?

Aslında bu harika yazılmış, gerçek tarihi olayların arasına serpiştirilmiş, örnekleri bol miktarda gerçek hayatta yer almış olan kurgu kişiler ve olaylarla süslenmiş romanı, sadece iki ana unsur ile tanıtacaktım: denizle ilgili konular olan İstanbul’dan Anadolu’ya geçişin bir yolu ve Rüsumat IV ün Ordu macerası.

Ancak roman okundukça daha çok sardı, pek çoğunu bildiğim olaylar yine önümde canlandı, yazıma karada yapılanlardan da bir bölüm eklemek istedim. Böylece bazı kişisel fedakarlıkların anlatıldığı örneklerin peşine bazı açıklamaları da ekleyince 3. ve 4. bölüm oluştular.

Aslında tanıtımı, yayınevinin de istediği gibi makul ölçülerde, olabildiğince daha kısa tutmak amacındaydım, daha kısa planlıyordum. Ama roman o kadar harika ki, bence “makul” denebilecek ölçü bu. Daha kısa alıntılar, bütünlüğü bozar, bu ülkeyi ve devletimizi bize verenlere de saygısızlık olur.

Kitabın tamamı, kendi dipnotlarıyla beraber 748 sayfa, burada ele alınamayan daha pek çok ilginç olay, gururlandırıcı sahne ve inanılmaz başka hadiseler var. Örneğin kimlerin hangi bayrağı nerede ve nasıl saygıyla selamladıklarını öğrenmek için kitabın tamamını okumanız gerekiyor.



Dönem ve ortamlar :

Eser, değişik ve ard arda gelen günleri ele almaktadır. Dönem olarak söylemek gerekirse, öncelikle ve özet olarak I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Mücadele’mizin ilk bölümünden (28.06.1914-01.04.1921) başlamaktadır. Daha detaylı olarak Kütahya-Eskişehir Savaşının hazırlığı ve Savaş dönemini (01.04.1921-24.07.1921), Sakarya Savaşına hazırlık ve Savaşı (25.07.1921-13.09.1921), Türk Büyük Taarruzuna Hazırlık ve Taarruzu ve sonrasını (14.09.1921-27.10.1922) ele almaktadır.

Hemen tamamı belgelere ve anılara dayalı olaylar, Yunan Ordusu, Türk Ordusu, İngiltere Yönetimi, Yunanistan Yönetimi, İstanbul Yönetimi, Ankara Yönetimi, Bazı Türk İlleri ve Arazileri olarak özetlenebilecek ortamlarda geçmektedir.

Kişilerin büyük çoğunluğu gerçek kişilerdir, konuşmaların ve olayların çoğunluğu kaydedilmiş ve aktarılmış gerçek konuşmalardır

Mesela Rüsumat No IV olayının gerçekliğini görmek için “Ordu’lular” konulu şu internet sitesine erişebilirsiniz.

Anlatılan dönemlerde İstanbul’dan Anadolu’ya silah kaçırma, asker ve sivil kişilerin kaçmaları yoluna girmiş, çetelerin faaliyetleri bitmiş, düzenli ordu teşkili başlamıştır. Bunlar da romanda ele alınıp kısa veya uzun anlatılmıştır.



Rütbesiz Bir Komutan :

Mustafa Kemal Paşa, kongre yapmak ve Kurtuluş’u şekillendirmek üzere,

Erzurum’ a gelişinden 5 gün sonra, 8/9 Temmuz 1919′da, “Sine-i millette bir ferd-i mücahit (milletin bağrında bir mücahit kişi) olarak çalışmak üzere” çok sevdiği askerlik mesleğinden ve görevinden istifa eder. Artık milletin bir bireyi olarak ; milletten kuvvet, kudret ve ilham alarak tarihi görevine devam edecektir. Yani artık bir rütbesi, bir askerlik sıfatı bulunmamaktadır. Daha sonra, 23 Nisan 1920 de TBMM Başkanı seçilecek ve sadece bu sıfatı olacaktır. Halbuki, dost ve düşmanın kabul ettiği gibi, Kurtuluş’u planlayan ve yürüten güç O’dur.

Rütbesi olmayan Mustafa Kemal’e, orduyu tam yetkiyle idare etmek ve geliştirmek üzere, sonradan uzatılan 3 aylık bir dönem için, 5 Ağustos 1921 günlü TBMM gizli birleşiminde, Meclis yetkilerini kullanması kaydıyla, Başkomutanlık yetkisi verildi.

Hatta Başkomutan’ın seçilmesi ve Tekalif-i Milliye’ye gidişini Sayın Özakman şu satırlarla anlatıyor:

MECLİS’in iki gündür içine kapanması, Ankara esnaf ve zanaatkarlarını huzursuz etmişti. Seğmen havalı bir esnaf, ertesi sabah, Merkez Kıraathanesi’ne girdi. Her zamanki masalarda yine bazı milletvekilleri vardı. “Beyler..” dedi, “..iki gündür kendi aranızda konuşuyorsunuz. Bir de milletle konuşsanız..”

Milletvekilleri bakıştılar. Sahi, Meclis’e kapanıp milleti unutmuşlardı.

“Arkadaşlarla toplandık, sizi bekliyoruz. Buyrun, birlikte gidelim.”

Çıkrıkçılar yokuşundan Samanpazarı’na yürüdüler, oradan kale önüne çıkan daracık yola saptılar. Yokuşun iki yanında küçük, gösterişsiz nalbur, hırdavat, urgan dükkanları vardı. Kale önüne çıkınca, seğmen, milletvekillerine yol göstererek bir zahireciye girdi. Tavanı atkılı, bölmeleri zahire dolu geniş dükkanda yirmiden fazla Ankara’lı esnaf ve köylü toplanmıştı. Komşu esnaflar da koşup geldi. Yuvarlak yüzlü, gür bıyıklı bir Ankaralı öne çıktı:

“Hoş geldiniz !”

“Hoş bulduk !”

“Kulağımıza gelenlere göre, Meclis, M. Kemal Paşa’nın başkomutan olmasını istiyormuş ama Paşa kabul etmiyormuş. Demek ki ümit yok !”

Süleyman Sırrı Bey irkildi:

“Hayır. Paşa daha konuşmadı. Bizleri dinliyor.”

“Öyleyse Paşa’ya söyleyin, millet malıyla, canıyla arkasındadır. Başkomutanlığı kabul etsin. Bu dükkan benimdir. Ne varsa hepsini orduya helal ediyorum: ! »

Biri, “Ben de !” dedi.

Öteki esnaflar da katıldılar :

“Bizimkiler de helal olsun !“

Bıyıkları sigaradan sararmış bir köylü, “Biz yakın köylerdeniz..“ dedi,

“..hepimiz adına söylüyorum, neyimiz varsa ordunun ayağına sermeye hazırız.. Yeter ki şu gelen kara belayı durdursun !“

Üç ay süreyle Başkomutan seçilen ve Meclis’in yetkilerini kullanması kabul edilen Mustafa Kemal, milletin maddi kaynaklarını savaşın emrine verebilmek için çıkardığı 10 maddelik Tekalif-i Milliye (Milli Yükümlülük) emirlerinin 6 sını 7 Ağustos’ta yayımladı:

1. Satın almalar için en büyük mülki amirin başkanlığında her ilçe merkezinde ücretsiz olarak çalışacak komisyonlar kurulacak; komisyonlar, ambarları sayarak rapor tutacak,

2. Her ev, birer takım çamaşır, bir çift çarık ve çorap verecek, çok yoksul olanların bu yükümlülüğünü de zenginler karşılayacak,

3. Asker elbisesi yapmaya yarayan bez ve kumaşların ve ayakkabı malzemesinin ve

4. Yiyecek maddelerinin yüzde 40′ına el konacak,

5. Ulaştırma araçlarına sahip olanlar her ay askeri araç-gereçleri 100 km. öteye taşıyacaklar,

6. Terk edilmiş mallara el konacak, Bu emirlere uymayanlar, vatan ihaneti suçuyla İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanacaklar.



8 Ağustos’ta ise 4 maddeyi daha yayımladı :

1) Halk, elinde bulunan, savaşa yararlı bütün silah ve cephaneyi, savaştan sonra geri almak üzere üç gün içinde hükümete teslim edecek,

2) Benzin, vakum, gres yağı, vazelin, otomobil lastiği, tutkal, telefon makinesi, kablo, tel gibi maddelerin yüzde kırkına el konacak,

3) Demirci, marangoz, dökümcü ve kılıç, mızrak yapabilecek ustaların adları, sayıları, durumları saptanacak,

4) Halkın elinde bulunan dört tekerlekli yaylı araba, dört tekerlekli at ve öküz arabaları ile kağnı arabalarının bütün donatımı ve hayvanları ile birlikte, binek hayvanları, yük hayvanları, deve ve eşeklerin yüzde 20’sine el konacak.

İşte bu “topyekun harp”ti. Millet her şeyini seferber ediyordu. Ordu kuruluyor ve geliştiriliyordu. Bir Millet, varlığı ve hürriyeti için her şeyini ortaya koyuyordu.

Ben dahil, Türk ulusunun fertleri, Atatürk hayranları, taraflı konuşabiliriz. Onun için sözü bir yabancıya, “Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu” adlı ünlü kitabın yazarı, hem de hasmımız olmuş bir ulusun evladı Lord Kinross’a bırakmak istiyorum :

…Mustafa Kemal, üzerlerine çöken tehlikeyi, herkesin daha yakından duyması için, her evden birer kat çamaşır, birer çift çorap ve çarık da istiyordu.

Bu savaş, Mustafa Kemal’in öteden beri gördüğü gibi topyekun bir savaştı :

“Harp, yalnız iki ordunun değil, iki milletin bütün varlıklarıyla ve ellerindeki her şeyle, bütün elde tutulur ve tutulmaz güçleriyle birbirleriyle karşı karşıya gelmesi ve birbiriyle vuruşması demektir. Bundan dolayı, bütün Türk milletini, cephede bulunan ordu kadar fikren, hissen ve fiilen ilgilendirmeliydim. Milletin her ferdi, yalnız düşman karşısında bulunanlar değil, köyde evinde, tarlasında bulunan herkes, silahla vuruşan savaşçı gibi kendini ödev almış hissederek, bütün varlığını mücadeleye verecekti.”

Bir Peygamber gibi şu sözleri de eklemişti: “Gelecekteki savaşların yegane başarı şartı da, en ziyade bu söylediğim hususta yer almış olacaktır.”

Bu gerçeği yıllarca sonra keşfetmiş olan Churchill, Mustafa Kemal’in elinde yeteri kadar deve ve öküz bulunmadığı için, taşıt işlerinde cephedeki erlerin karılarından ve kızlarından nasıl yararlandığını anlatır. Kadınların seferber edilmesi milli duygunun geliştirilmesinde büyük bir rol oynamış; asker, sivil herkesin topyekün gayret göstermesi ihtiyacını iyice belirtmişti. Sivas, Erzurum, Diyarbakır ve Trabzon gibi dağınık, merkezlerden toplanan silahlar, saman yığınlarının altına yüklenerek kağnılarla taşınıyordu. Şalvarlı, dolaklı köylü kadınları ta Sümerler zamanındaki gibi, gıcırtılı sesler çıkaran kağnılarını sürerek saatte ancak beş kilometre hızla, dağ tepe demeden yüzlerce kilometrelik yolları aşıyor, cepheye doğru ilerliyorlardı. Çoğu, emzikteki çocuklarını, sıkıca sırtlarına bağlamışlardı. Top mermilerini, halat kulplu cephane sandıklarını, kucaklarında taşıyarak arabalara yükleyip indiriyor, iki omuzlarına birer gülle yüklüyor, çok kez tapaları bozulmasın ya da ıslanmasın diye, çocuklarını açıkta bırakmayı bile göze alarak, üzerlerini örtüyle kapatıyorlardı. Tekerleklerin kırılıp kağnının yolda kaldığı da oluyordu. O zaman kadınlar, içindekileri sırtlarına yüklenir ve kilometrelerce taşırlardı. Evlerinde kalanlar at, hayvan ve araçlara el konmuş olmasına bakmadan, çapa çapalıyor, tohum ekiyor, ekin biçiyor, orduya yiyecek yetiştiriyorlardı.

Refet Paşa, Milli Müdafaa Vekilliğine geçmiş, bütün enerjisi ve buluşlarıyla çalışmaya başlamıştı. Öküz arabasıyla yapılan taşımayı, yeni bir menzil sistemi kurarak daha hızlı hale getirdi. Artık köylülerin alışık oldukları gibi her kasabaya gelince araba değiştirecek yerde, belirli yerlerde öküzler değiştiriliyor ve taşıtlar, doğruca savaş alanına kadar gelebiliyordu. Kilimlerden askerlere kaput, gaz tenekelerinden ilaç kutusu yaptırdı. Un bulunmazsa, köylülere, değirmenleri tamir edilinceye kadar, buğdayı kaynatarak ya da havanda döverek yemelerini söyledi. Çorak yaylada odun bulunmadığından, ahşap evleri yıktırıp, tahtalarını lokomotiflerde yakıt olarak kullandı.

Saban demirlerinden kılıç yapılıyordu. Ankara’daki demiryolları atölyesi süngü ve hançer fabrikası haline sokulmuştu. Bir tek bozuk silah kalmaması için her yerde tamir atölyeleri kurulmuştu. Refet Paşa yurdun en ücra köşelerinden bile orduya asker topluyordu. Halk, minarelerden askere yazılmaya çağrılıyordu. Orduya katılmak isteyenler çoğu kez haydutların kasıp kavurduğu yerlerden geçerek; yüzlerce kilometre yaya yürümek zorundaydılar. Geldikleri zaman da kendilerine verilecek silah bulunmadığı olurdu. Bu erlere, cepheye giderken, düşmandan başka, yaralı ve ölülerin silahlarını almaları söylenirdi. Bu arada askerden kaçanlar yakalanıp şiddetli cezalara çarptırılıyor, silah altına yeni sınıflar alınıyor; Adana bölgesinden, Doğu illerinden, Karadeniz’ den ve daha başka uzak yerlerden takviyeler getiriliyordu.

Türklerin, kendilerini bekleyen önemli savaşa hazırlanmak için ancak üç hafta kadar vakitleri vardı [Sakarya Savaşı]. Ankara, bu haftaları endişe içinde geçirdi. Sivillerin morali adamakıllı çökmüştü. Varlıklı eşraf ve tüccarlar, yanlarına ailelerini ve servetlerini alarak Kayseri’ye göç ettiler. Daha başka kimseler de göç hazırlığına girişti, hatta resmi görevi olanlar bile. Şehir, asker kaçaklarıyla, boş gezenlerle dolmuştu; Yunanlıların çok yakına geldikleri söyleniyordu; kimsede güven kalmamıştı. Kadınlar, çarşafları sırtlarında, yola çıkmaya hazır, sabırla bekliyorlardı. Evlerini, barklarını bırakıp göç etmek zorunda kalacaklar mıydı acaba?

Mustafa Kemal de, şimdi Genelkurmay Başkanı olan Fevzi Paşa ile birlikte cepheye hareket etti. Karargahını Ankara’nın seksen kilometre kadar güneybatısında, demiryolu üzerindeki Polatlı’da kurmuştu. Buraya varınca, atıyla, çevreye hakim bir tepe olan Karadağ’a çıktı; attan inerek düşmanın izlemesi muhtemel olan hücum yönünü görmek istedi. Tekrar atına binerken bir sigara yaktı. Hayvan, kibritin alevinden ürkerek geri tepince, Mustafa Kemal şiddetle yere düştü. Kaburga kemiklerinden biri kırılmıştı; bir an için, ciğerlerini sıkıştırarak, nefes almasına ve konuşmasına engel oldu. Yanındaki doktor, kendisini ciddi şekilde uyardı: “Devam ederseniz hayatınız tehlikeye girer !’

Mustafa Kemal: “Savaş bitsin, o zaman iyileşirim.” diye yanıt verdi.

Tedavi için Ankara’ya döndü. Fakat yirmi dört saat sonra yine cephedeydi. Yarası ona acı veriyordu; güçlükle yürüyebiliyor, çok kez bir masaya dayanarak dinlenmek zorunda kalıyordu…

Halide Edip bazen bu toplantılarda Mustafa Kemal’i bir roman yazarına benzetirdi. O da sanki heyecanlı bir konu üzerinde çalışıyor gibiydi. Bu romanın ana konusu savaştı, harita üstündeki iğneler de kahramanları. Her birinin özellikleri, genel plana uygun düşmeli ve hikayenin gelişmesine yardımcı olmalıydı. Mustafa Kemal, düşmanın kuvvetini de kendi birlikleri kadar yakından inceliyordu. Savaşın çok önemli bir anında alınan bir istihbarat raporunda, Yunanlıların kuvvetli bir yığınak yapmış oldukları, Türklerin tuttuğu mevziin savunulmasının güçleştiği ve bırakılması gerekeceği bildirilmişti. Mustafa Kemal hemen: “Bana Yunan birliklerinin hareketlerine dair geçen haftaki raporları getirin !” diye, emir verdi. Bu raporları bir daha gözden geçirdikten sonra: “Bizim istihbarat yanılıyor !“ dedi. “Yenilen biz değiliz, düşmandır !”



Yepyeni bir savaş stratejisi :

Zaman zaman, taktik icabı, askerlik bilimine uygun olarak, geri çekilmeler de yapılıyordu. Hatta gereğinde Ankara bile boşaltılabilecekti. Ancak Başkomutan gereksiz ve çarpışılmadan geri çekilmeleri affetmiyordu.

Mustafa Kemal’in emri altındaki cephe aşağı yukarı yüz kilometre uzunluktaydı. Savaşın kritik bir döneminde, kullanılacak taktiği, subaylara şöyle bildirmişti:

“Hattı müdafaa (savunma hattı) yoktur, sathı müdafaa (savunma alanı) vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunmaz. Onun için küçük, büyük her birlik, bulunduğu mevziden atılabilir. Fakat küçük, büyük her birlik, ilk durabildiği noktada, tekrar düşmana karşı cephe kurup savaşmaya devam eder. Yanındaki birliğin çekilme zorunda olduğunu gören birlikler, ona uymaz. Bulunduğu mevzide sonuna kadar sebat ve mukavemete mecburdur !”

Sakarya Savaşı’nın 5. gününde, 27 Ağustos 1921 de, çarpışmalar şiddetini artırarak devam ediyordu. Cephenin sol ucundaki Güzelcekale’nin yüksek tepeleri Yunanlıların eline geçti. Türkler, sert bir savunma yaparak adım adım çekildi.

Daha önceki günlerde bu yeni stratejiyi geliştiren Mustafa Kemal, Alagöz köyündeki karargahında Yusuf İzzet Paşa’ya, “Savunma hattı yoktur, savunma sathı vardır. O satıh bütün vatandır. Yurdun her karış toprağı, yurttaşın kanıyla ıslanmadıkça düşmana bırakılamaz. Her birlik, ilk durabildiği noktada düşmana karşı yeni bir cephe kurup savaşmayı devam ettirir…” dedi. Daha sonra da bu yeni stratejiyi orduya günlük emirler arasında yayınladı.

Mustafa Kemal’in savunma hatları, kısım kısım kırılıyordu. Fakat derekap, kırılan her kısım, en yakın bir mesafede yeniden tesis ettiriliyordu. Böylece Yunanlılar, her ne kadar toprak kazanıyorlarsa da, ilerlemeleri gayet yavaş oluyordu. On günlük bir savaş sonunda, topu topu on beş kilometrelik yer kazanmışlardı. Papulas’ın hücumda, Mustafa Kemal’in savunmada uyguladığı ilkeleri uygulamasına olanak yoktu. Türk hatlarında bir gedik açabilen bir Yunan birliği, durup komşu birliklerin de aynı hatta varmalarını bekliyor (askeri taktik gereği), bu da Türklere takviye alıp toparlanmak için vakit kazandırıyordu.

Ancak Türklerin durumu yine de tehlikeliydi. Yunanlılar saldırıyı, merkeze doğru yöneltmişken, bir kere daha sola doğru kaydırdılar. Hala Türk ordusunu yandan çevirip Ankara’ya doğru yürümeye uğraşıyorlardı. Bu cephede bazı ilerlemeler kaydederek Türkleri mevzilerinden çekilmek zorunda bıraktılar. Türk Cephesi, şimdi kendi mihveri üzerinde dönmüştü. Artık kuzeyden güneye değil, doğudan batıya uzanıyordu. Öyle ki, doğu ucundaki Yunan kuvvetleri, Ankara’ya, batı ucundaki Türklerden daha yakındılar.

Savunmanın başarısı ve dolayısıyla Ankara’nın korunması, Çal Dağ’ın elde tutulmasına bağlıydı. Türklerin esaslı iki savunma mevzii arasında, üç yüz metre yükseklikteki bu geniş ve uzun silsile, Ankara’ya ulaşan tren yoluna ve bütün savaş alanına hakim durumda bulunuyordu. Bir sürüngenin sırt kemikleri gibi girintili çıkıntılı olan Çal Dağ, üzerinde gizlenilmesi ve savunulması güç olan bir yerdi. Mustafa Kemal: “Çal Dağ’ı almadıkları sürece korkulacak bir şey yok !” diyordu. “Ancak, alacak olurlarsa, çok dikkatli davranmamız gerekecek. Çünkü kolayca Haymana’yı işgal edebilir ve bizi kapana kıstırabilirler !”

Ankara’dakiler; Çal Dağ düşse de onun arkasında daha bir sürü tepe bulunduğunu düşünerek, kendilerini avutabiliyorlardı. İçlerinden biri: “Biz her tepede bu kadar ölü verdirdikten sonra, düşman buraya gelinceye kadar elinde bir avuç asker kalır. Onları da sopa ile döveriz !” demişti. Ama cephede herkes, durumun çok nazik olduğunu biliyordu.

Netice olarak vuruşmalar ve muharebeler kazanıldı. Churchill’in özetlediği gibi, “Yunanlılar, kendilerini öyle bir siyasi ve askeri duruma sokmuşlardı ki burada nihai zaferden başka her şey bir yenilgi demekti. Türkler içinse, nihai yenilgiden başka her şey bir zafer sayılabilirdi. Türklerin başındaki savaşçı başbuğ, bu durumun hiçbir yönünü gözünden kaçırmıyordu.”

Mustafa Kemal şimdi Fevzi ve İsmet Paşaların önerisi üzerine, Meclis tarafından Müşirliğe (Mareşalliğe) yükseltilmiş ve kendisine ayrıca Gazi unvanı verilmişti. Böylece artık rütbesi bulunan bir subay, bir Başkomutan olmuştu.

Yıllar sonra bir ressam, Mustafa Kemal’e Sakarya savaşını gösteren bir tablo hediye etti. Kendisi, ön planda, yağız bir savaş hayvanına binmiş olarak görünüyordu. Ressam, tebrik beklerken, birdenbire Mustafa Kemal’in “Bu tabloyu kimseye göstermeyin !” demesi üzerine şaşırıp kaldı. Kimse ne söyleyeceğini bilemiyordu. Mustafa Kemal açıkladı: “Savaşa katılmış olan herkes bilir ki, hayvanlarımız bir deri, bir kemikten ibaretti, bizim de onlardan arta kalır yerimiz yoktu. Hepimiz iskelet halindeydik. Atları da, savaşçıları da böyle güçlü kuvvetli göstermekle Sakarya’nın değerini küçültmüş oluyorsunuz, dostum…”

Buradaki bazı anılar, Halide Edip Adıvar’ın “Türk’ün Ateşle İmtihanı” adlı eserinden alınmış ve Lord Kinross’un kitabında tekrarlanmıştır. O Halide Edip ki, romanlarında ve başka kitaplarda anlatıldığı gibi işgal İstanbul’undan Ankara’ya geçmiş, orada Dış İşleri emrinde tercümanlıklar yapmış, Sakarya Savaşı öncesinde “gönüllü er” olarak Batı Cephesi Karargahına katılmış, zaman zaman Kurmay Heyetiyle birlikte cephelerde bulunmuş, Başkomutan’ın otomobilinde birlikte İzmir’e kadar gitmiş ve tabii ki anılarını aktarmıştır. Sakarya Savaşından sonra İsmet Paşa tarafından Onbaşı, Büyük Taarruzdan sonra Çavuş yapılmıştır. Kendi diktiği özel üniformayı giyerdi.



Sonuç :

19 Mayıs 1919’da başlayan, çok önceden planlanan ve hazırlıklarına girişilen ulusal direniş, yokluklara rağmen başarıyla bitirildi. 1919 yılı direnişin şekillenmesiyle, 1920 yılı ulusal gayretlerin düzene girmesiyle, 1921 yılı son darbeye hazırlık savaşlarıyla, 1922 yılı da bu son darbe için hazırlıklar ve kesin zaferle sona erdi.

1923 yılı ise yeni devletin uluslar arası ve ulusal planda şekillenmesi ile sürdü.

Lozan Konferansı ve Anlaşması peşinden ismi konulmamış bir yönetimin isimlendirilmesi geldi, Cumhuriyetimiz ilan edildi.

Artık eski yıllarda kafada şekillenen ilerleme hamleleri, Erzurum Kongresi sırasında bir gece alınan notlar gerçekleştirilecekti. Bu ilginç hikayeyi aktarıp yine çok uzayan yazıyı bitirelim:

Mazhar Müfit Kansu’nun kaleminden okuyalım:

Erzurum Kongresi günleridir. Bir sabaha karşı saati. Paşa soruyor:

-Mazhar, not defterin yanında mı ?

-Hayır, Paşam.

-Zahmet olacak ama, bir merdiveni inip çıkacaksın. Al gel.

Defter gelince :

-Bu defterin bu yaprağını kimseye göstermeyeceksin. Sonuna kadar mahrem kalacak. Bir ben, bir Süreyya (Yiğit) bir de sen bileceksin. Şartım bu…

-Emin olabilirsiniz Paşam.

-Öyleyse tarih koy !

Kansu, tarihi ve zamanı koydu : 7-8 Temmuz 1919 gecesi, sabaha karşı.

-Pekala… Yaz ! Zaferden sonra şekl-i hükümet Cumhuriyet olacaktır. Bu bir.

-İki: Padişah ve hanedan hakkında zamanı gelince icabeden muamele yapılacaktır.

-Üç: Tesettür kalkacaktır.

-Dört: Fes kalkacak, medeni milletler gibi şapka giyilecektir.

Bu anda, gayr-i ihtiyari kalem elimden düştü. Yüzüne baktım. O da benim yüzüme baktı. Bu, gözlerin bir takılışta birbirine çok şey anlatan konuşuşuydu.

Paşa ile zaman zaman senli benli konuşmaktan çekinmezdim.

-Neden durakladın ?

-Darılma ama Paşam, sizin de hayalperest taraflarınız var, dedim. Gülerek,

-Bunu zaman tayin eder. Sen yaz… dedi.

-Beş: Latin hurufu (harfleri) kabul edilecek.

-Paşam kafi… Kafi…dedim ve

-Cumhuriyet ilanına muvaffak olalım da üst tarafı yeter ! diyerek defterimi kapadım ve koltuğumun altına sıkıştırdım…

Atatürk, zaman zaman Çankaya sofralarında, Kansu’yu bu notları yazdırdığı zaman, kendisini hayalperest olmakla suçladığını söylemiş, şakalaşmıştı. Ama daha büyük şakaları da oldu.

23-31 Ağustos 1925 arasında Kastamonu’da Şapka İnkılabını (devrimini) ilan etmiş olarak dönüyordu. Ankara’ya avdet ettiği anda otomobille eski meclis binası önünden geçiyor, ben de kapı önünde bulunuyordum. Manzarayı görünce gözlerime inanamadım. Kendisinin ve yanında oturan Diyanet İşleri Reisinin başında birer şapka vardı. Kendisi neyse ne? Fakat kendisini karşılamaya gelenler arasında bulunan Diyanet İşleri Reisine de şapkayı giydirmişti. Ben hayretle bu manzarayı seyrederken, otomobili durdurttu, beni yanına çağırdı ve birden :

- Azizim Mazhar Müfit Bey, kaçıncı maddedeyiz? Notlarına bakıyor musun?

İşte, Atatürk bu idi. Her zaman kendinden ve milletten emin, planlı, programlı.

Ne şerefli, Türkiye Cumhuriyetini Kuran Türk Milletine ait olmak !

Bu şerefli ve övünülecek geçmişi derli toplu aktaran Sayın Özakman’a ve Bilgi Yayınevi’ne yeniden teşekkürler.

Son söz :

Bence bir kere daha yazılır veya yayınlanırsa eserin adı değişmeli. Bana göre, gerçekten çılgın olanlar, bu topraklara işgalci olarak gelenler ve ikazlara karşın onları gönderenlerdi…



Sayın Turgut ÖZAKMAN üstadımızı tüm Türkiye bilir.

“19 Mayıs 1999 - Atatürk Yeniden Samsun’da” isimli 2 ciltlik, duygularımıza tercüman olan kurgu romanını okumamış olanlar, veya “Şu Çılgın Türkler” isimli son romanını okumamış olanlar bile, kendisiyle tanışmışlardır:

TRT Kanalları başta olmak üzere, Milli Bayramlarımızda çeşitli kanallar tarafından yayınlanan “Kurtuluş” ve “Cumhuriyet” adlı TV filmlerinin senaristi de kendileridir. Bazı gazeteler tarafından da halka ulaştırılan bu filmler, bir kısım evlerde yerini almıştır.

Tüm bu roman ve senaryolarda, yakın tarihimize ait gerçekler, kurgu roman kahramanları da kullanılarak veya yalın olarak, verilmektedir.

Yapılan röportajlarda ve söyleşilerde, açıkça sorulmayan bir soruyu, ben burada sormak istiyorum: Aramızda olmayan Atatürk’ü ve Cumhuriyet’imizin kuruluşunu, en azından bazı bölümleri kurgu olan yapıtlara konu olarak almak doğru mu? Cevabım kocaman ve yüksek sesle EVET !

Atatürk artık uzun süredir aramızda değil, O’nu bir yana bırakın, O’nu görenlerin, yaşayanların pek çoğu aramızda değil. Özellikle gençlerimiz için, en küçük yaşlarından itibaren sınıflarda bir mask, okul bahçesinde bir büst, bazı meydanlarda bir heykel, belli günlerde gazetelerde çıkan bazı resimler ve klişeleşmiş cümlelerle veya boyun damarları şişerek okunan bazı şiirlerden, ara sıra anılan bir isimden ibaret.

Hemen bütün konuşmacıların, özellikle politikacıların ağzında da, samimiyetsizce anıldığını görüp izliyorlar. Kime sorsalar, çok karşı olanlar bile, otomatik bir şekilde “Atatürkçü” olduğunu söylüyor. Halbuki bu inanılmaz niteliklere sahip ebedi yol göstericiyi yaşatmamız ve anlamamız gerek. Bunun da yolu, insan yönlerini ve fikirlerini öne çıkartarak topluma, özellikle de gençlere ulaştırmaktır.

Neler için nasıl hazırlandığını, kimlerle ve nelerle nasıl mücadele ettiğini, neleri yoktan var ettiğini, neleri düşünebildiğini, görüşlerini anlamamız ve aktarmamız gerek. Başta Avrupa’lı dediklerimiz bunları bilmedikleri için karşı çıkıyorlar. Halbuki daha Erzurum Kongresi günlerinde bile yapacağı devrimleri düşünüp planladığını (Mahzar Müfit Kansu anıları), Avrupa Birliğini 1932 lerde düşündüğünü bilseler, başka türlü bakarlar.

Hepimiz öğrenci ve genç olduk, tarih ile ilgili dersleri ve konuları, nasıl zorlanarak atlattığımızı bir hatırlayın. Ben kişisel olarak tarih ve coğrafya gibi derslerin ezberlenecek yanlarından (tarihler, yüzölçümleri gibi sayılar, v.b.) çok sıkılır ve kaçarım. Ama keyifle roman okurdum. Bu sayede de pek çok tarih ve coğrafya bilgisi ile tanıştım, ilgimi çekenleri daha da ileri seviyede inceledim.

Bu günün gençleri, okuma alışkanlığından da uzaklar. Görsel ve işitsel yollar onlara yetiyor. Bu yüzden, konular ekranlara çıkmasa bile, çizgi roman türü, onlara ulaşmak için özel bir yol. Düz yazı ise, mizah baharatıyla süslenince veya hayalleri coşturunca, daha bir okunabilir oluyor.

Eldeki bazı kaynaklarda, bir kısmı (artık) pek bilinmeyen, yaşam kesitleri, yaklaşımları ve sözleri var. Eski eşinin kardeşine neler diyebildiğini de, yedi yıl önceden yaklaşan büyük savaşı nasıl gördüğünü de, ağzından bir Balkan Birliği sonrası Avrupa Birliği kavramının da nasıl döküldüğünü, hem de belgeleyerek bilebiliyoruz.

Bu ve benzeri bilgilere dayanarak kurgu bir yaşam ve olaylar kesiti yaratmak zor olmasa gerek. Okunabilir olması, biraz dil ve üslup, yani beceri konusu olduğu kadar, kabul edilir olması da bir iyi niyet ve sadakat sonucu oluyor. Zaten bütün

anlatımlar, konusu ne olursa olsun böyle değil mi ?…

Atatürk’ü bir romanda ele almaya cesaret etmek, kabul ederim ki çok iddialı bir iştir. Doğru işlenmesi gereken bir çok ince nokta vardır. Atatürk Yeniden Samsun’da kurgu romanından bir örnek:

Hemen ilk sayfalarda yer alan, Canan Yücel ve Mina Urgan’ın dahil oldukları bir grubun, kendilerini bir odada bekleyen Atatürk’ü ziyaretleri var. Yazar, onları karşılamak için Atatürk’ün ayakta beklediğini yazmış. Bilebildiğimiz kadarıyla, aralarında hanımların ve sanatçıların olduğu bir grubu, bu büyük insan ayakta karşılardı. Bu gibi üstün ve ince yanlarını vurgulayarak, O’nu her yönüyle ve daha iyi tanıtabileceğimize inanıyorum.

Çok az kaldılar, ama zaman içinde, kendisini bizzat gören, kısa süre de olsa muhatap olan bazı büyüklerimizden, hep böyle insan ve uygar yanlarını duyduk, gençlere ve çocuklara sevgisini öğrendik. Yabancı ve tarafsız yazarlardan da, satır aralarına dikkat ederek, bazı özel yönlerini keşfedebiliyoruz. Mesela Armstrong’un Bozkurt kitabından, Çankaya’daki ilk evinin çalışma odasında, başının üzerinde bir dini yazı (belki Maşallah, belki bir dua, o belli değil) asılı olduğunu, bunun altında çalıştığını öğreniyoruz. Çocukluğunda Atatürk’ü görüp konuşup iznini alarak fotoğraflarını çeken bir kıymetli büyüğümüz, “Atatürk ve Din” konulu yazı ve konuşmasını hazırlarken, bu tip bazı bilgiler, kim bilir ona ne kadar yararlı olurdu..

Atatürk ve Eşi Latife Hanım’ın kısa evliliklerinin romanını yazan İsmet Bozdağ, eldeki pek az veri ve ifadeden yola çıkarak Fikriye ile Atatürk’ün olası evliliklerini roman haline getiren Hıfzı Topuz, 1999 yılı 19 Mayıs’ında Atatürk’ü tekrar Samsun’a çıkartıp sonra da Ankara’ya getirten, televizyon konuşmaları yaptıran Turgut Özakman, bu anlayışta öncülük edip, yeni ufuklara doğru koşanlar, Ebedi Önder’imizi samimiyetle tanıtarak fikirlerini yeniden 1920lerin 1930ların heyecanlarıyla hatırlatanlar…

Bu kurguların esas amacı, samimiyetle bazı şeyleri canlandırıp hatırlatmak:

Atatürk ölmedi, bizler yaşayıp O’nu ve fikirlerini yaşattığımız sürece de ölmeyecek… En büyük eseri olan Cumhuriyetimiz de ilelebet yaşayacak.

Bu cumhuriyetin nasıl kurulduğunu, temelindeki harçları ve taşları öğrenmek ve anlayabilmek için, kendisi için “Türk’üm !” diyen herkes, Türkleri tanımak isteyen tüm dostlar, “ŞU ÇILGIN TÜRKLER” isimli kitabı okumalı ve okutmalıdır. Keşke bir an önce yabancı dillere de çevrilse !

Şimdi kitaptan bazı alıntıları görelim (Sayın Yazar ÖZAKMAN ve değerli yayınevi BİLGİ Yayınevine, eserin hazırlanıp yayınlanması ve nazik yaklaşımları ile ilgili tekrar teşekkürlerimizle).

Kitabın bütününde deniz ile ilgili az bölüm vardır. Sitemiz “Denizce” olduğu için, alıntıları bunlardan derledik :

…..

AKDENİZ GÜNEŞİNDE yıkanan Sakız Adası’nın kuzeyindeki Kardamilla Köyü, sabahleyin telaşlı çan sesleriyle çalkalanıyordu.

Evinin taş duvarı dibine çömelmiş, kemiklerini ısıtan Dimitri Baba (1) irkildi. Vakitsiz çan çaldığına göre mutlaka biri ölmüş olmalıydı. Doğrulmak istedi ama bacakları öyle tatlı uyuşmuştu ki caydı, “Ben iyi ki yaşıyorum” diye geçirdi içinden. Bu yıl toprak erken uyanmış, ağaçlar çok çabuk donanmıştı. Ayaklarının dibinden yavru bir kertenkele aktı. Hava reyhan kokuyordu. Birinin geçtiğini görünce seslendi :

“Kim ölmüş?”

“Hiç kimse. Bütün gençleri askere alıyorlar:”

Kuru ceviz kabuğu gibi buruşuk yüzünü uğuşturdu, “Doğru bilmişim..” dedi kendi kendine, “..işin ucunda yine pis ölüm var:”

Birçok genç gibi Dimitri Baba’nın torunu Panayot (1) da asker olacaktı.



(1) Dimitri Baba ve torunu Panayot, romandaki kurgu kişilerdendir.

…..

İNEBOLU MEVKİ KOMUTANI Yarbay Nidai yerinden fırladı :

“Ne diyorsun?”

Limanın sığlığı yüzünden İnebolu’nun açığında demirleyen Remo adlı İtalyan gemisine çıkan denetim subaylarından biri, telaşla geri dönmüş, gemide Veliaht Abdülmecit’in oğlu, Vahidettin’in damadı Şehzade Ömer Faruk’un bulunduğunu bildirmişti.

“Ankara’ya gidecekmiş.”

“Ankara mı çağırmış ?”

“Hayır !”

“Yalnız başına mı gelmiş ?”

“Albay Kel Asım Bey’le birlikte:”

Yarbay Nidai Ömer Faruk’u, göğsü dekoratif nişanlarla dolu fiyakalı fotoğraflarından tanır ve can pazarından gelmiş bütün subaylar gibi gülünç bulurdu. Her şey az çok yoluna girdikten sonra, bu delikanlının çıkıp gelmesi midesini bulandırdı. Bilmediği yeni bir durum olduğunu düşünerek, Şehzade’nin karaya inmesine izin verdi ve durumu Ankara’ya telledi.

Belediye Başkanı Hüseyin Kaşif Bey, Şehzade ile Albay Asım Gündüz’ü (sonradan yeniden ve tek başına geldi ve Batı Cephesi Kurmay Başkanı oldu. A.S.) eve yemeğe davet etti. Subayların katılmadığı yemek soğuk geçti. Ankara’nın cevabını beklemek için yemekten sonra bahçeye indiler. Kahvelerini içtikleri sırada bir inzibat eri göründü. Elinde bir telgraf vardı. Selam verip Ömer Faruk’a uzattı. Telgraf M. Kemal Paşa’dan geliyordu ve şöyle bitiyordu:

“İstanbul’a dönmeniz ve hanedanın bütün üyelerinin hizmetlerinden yararlanılacağı güne kadar orada kalmanız rica olunur:”

Şehzade ve Albay Asım, akşam İnebolu’ya uğrayan bir gemiyle İstanbul’a yolcu edildiler. Şehzadenin geri gönderilmesine, İnebolu’da, birkaç yaşlı Hürriyet ve İtilaf Partiliden başka kimse aldırmadı.

…..

KAÇAK SUBAY ve silah denetimi yapan işgal subaylarının titizliği yüzünden Triestino adlı İtalyan gemisi, İstanbul’dan iki saat gecikmeyle ayrıldı. Gün batmak üzereydi. Çoğu köylü olan yolcular, arka güvertenin küpeştesine dayanmış, sessizce, bu büyülü saatte İstanbul’u seyrediyorlardı. Aralarında bir Fransız çift de vardı. Gemi Anadolu Hisarı hizasına geldiği zaman Madam Amiel (2), suluboya bir rüyadan uyanmış gibi mahmur,

“Ama Jean..” dedi, “..Mösyö Konstantinidis haksız ! Ne yana baksan, burası bir Türk şehri. Yunanlılıkla hiç ilgisi yok.”

Jean Amiel, yolculuğun asıl sebebini bilmeyen karısına cevap vermedi. 35 yıl önce, birçok becerikli Rum gibi Marsilya’ya yerleşmiş olan Trabzonlu zengin Konstantin Konstantinidis’in yanında çalışıyordu. Konstantinidis, Avrupa ve Amerika’da bulunan Karadeniz Rumlarını, 1918′de Marsilya’da düzenlediği Pontus Kongresi’nde bir araya getirmişti. 500 yıl önce tarihe karışmış olan Pontus devletini diriltmek istiyordu. İstanbul’un bir Yunan şehri olduğunu iddia ediyor, Batum’a kadar Karadeniz kıyılarının da, Rumların nüfusun ancak yüzde onunu oluşturduğuna bakmaksızın, Pontus devletine verilmesini istiyordu. Bütün servetini bu işe ayırmıştı. Venizelos da, Karadeniz kıyılarındaki RumIarın örgütlenmeleri için Albay Katenyotis’i görevlendirmiş, Pontus çetelerinde dövüşen RumIarın sayısı hızla 25.000′e yükselmişti.

Buna karşılık Karadeniz Türkleri de silahlanmışlardı. Ankara’da merkezi Amasya’da olan bir ordu kurmuştu. Merkez Ordusu gibi gösterişli bir ad taşıyan bu kuruluşun toplam tüfek sayısı 6.700′dü. Kuzeyde Pontus çeteleriyle, güneyde de, bu tehlikeli dönemde Koçgiri’de isyan etmiş olan Kürt aşiretleriyle çatışıyordu.

RumIarın Pontus rüyası bütün sıcaklığı ile sürmekteydi.

Jean Amiel’in görevi, Sumela Manastırı’nı incelemek bahanesiyle Pontus hareketinin Anadolu’daki liderlerinden Trabzon Metropoliti Hrisantos’la buluşmaktı. Konstantinidis’den talimat ve para götürüyordu. Eşiyle geldiği için kuşku çekmeyecek, Türklerle Fransızlar arasındaki yumuşamanın da yardımıyla Trabzon’a çıkması zor olmayacaktı.

Yemek salonu da köylüler ve taşralı, kılıksız tüccarlarla doldu. Yolcular durgun, yemekler baştansavmaydı. Müzik de yoktu. Madam Amiel’in canı sıkıldı. Oysa Marsilya’dan İstanbul’a, savaştan sonra bütün Avrupa’yı sarmış olan o çılgınca hava içinde eğlenerek, türlü gösteriler seyrederek gelmişlerdi. Erkenden kamaralarına çekildiler. Sabah geç uyandılar. Kahvaltılarını yapıp güverteye çıkmaları öğleyi buldu.

Sıralara, yerlere, tahta çantalara, küçük denklere oturmuş, küpeşteye yaslanmış yolcular, hiç konuşmadan soluk kıyıyı seyrediyorlardı. Madam Amiel, sağında duran buruşuk fesli, kirli gocuklar giymiş, gözleri uykusuzluktan kanlı adamlara bakarak yüzünü buruşturdu, “Ne kadar çok köylü var bu gemide.: ” diye yakındı, Fransızca anlamayacakları için de sesini alçaltmadan ekledi: “..ne kadar da çirkin insanlar:”

Dr. Hasan (2), “Madam bizi beğenmedi” diye homurdandı. Yüzbaşı Faruk (2) güldü :

“Haklı. Hepimiz manda leşi gibiyiz:’

Uğurlamaya gelen İhsan tanıştırmıştı ikisini. Az sayıdaki kamaralar dolu olduğu için Faruk’la doktor, geceyi birçok son dakika yolcusuyla birlikte, pireli ve küf kokan başaltının tahta döşemesi üzerinde geçirmişler, sabaha kadar gözlerini kırpmamışlardı.

Madam Amiel başını öbür yana çevirdi, makine dairesinde geceledikleri için kömür tozuna ve yağa bulanmış delikanlıları gördü; utanacakları yerde bu hallerinden pek hoşlanmış gibiydiler, iğrenerek döndü :

“Çok da pisler Jean. Güzelim İstanbul’u gerçekten bu ilkel insanların elinde bırakmamalı:”

Yan güvertenin sonunda, Yakup Kadri, tel gözlüklü, eski elbiseli bir memur ve tek başına Ankara’ya gitmeyi göze almış, sıkmabaşlı, iskarpinli, adının Nesrin (2) olduğunu öğrendiği bir genç kızla sohbet ediyorlardı. Nesrin heyecanını belli etmemeye çalışarak, “Yunan savaş gemileri yolumuzu kesemez, değil mi?” diye sordu.

Tel gözlüklü memur kızı yatıştırdı:

“İtalyan gemisi bu küçük hanım, cesaret edemezler. ”

Bir delikanlı heyecanla haykırdı:

“İnebolu !”

Kerempe Burnu’nu dönmüşlerdi. Ufukta İnebolu kıyısı bir çizgi halinde görünüyordu. Herkes canlandı. Kömürcü çırağına benzeyenlerden biri, “Haydi toparlanalım. İnebolu’da inip biraz gezeriz” dedi. Gençler hiç itiraz etmeden kalkıp güverteden ayrıldılar.

Madam Amiel “Pisler gidiyor…” diye müjde verdi, sağına göz attı,

“..Oo! Çirkin adamlar da gidiyor.”

Dr. Hasan bir an önce kılığını değiştirmek için acele eden Faruk’u durdurdu, Madam Amiel’e döndü, Fransızca, “Aziz Madam.:” dedi, “..size ve eşinize iyi yolculuklar diliyoruz !”

Yürüyüp gittiler.

Madam Amiel sersemlemişti, “işittin mi…” diye feryadı bastı, “..çirkin köylü Fransızca konuştu. Aman Tanrım ! Bunlar gerçekten acayip adamlar.”

İtalyan kamarot ve tayfaların dostça davranışları Yakup Kadri’nin ilgisini çekmişti. Tel gözlüklü memur, “Ee..” dedi, “..bu hatta kaçak silah, cephane ve subay taşıya taşıya, Türklerle içli dışlı olmuşlar.”

“Acaba bu gemide de kaçak silah var mıdır ?”

“Az da olsa, mutlaka vardır.”

“Ama bu defa subay yok galiba. ”

Memur gülümsedi:

“Olmaz olur mu ?”

“O kadar dikkatle baktım ama ayırt edemedim.”

“İşgal denetimi çok sıkılaştı. Biz de denetimden geçebilmek için geçici kimliğimize uygun şekilde giyinmek ve davranmak için günlerce önce hazırlığa başlıyoruz: ”

Yakup Kadri ile kız şaşırdılar:

“Yoksa siz de mi subaysınız ?”

“Evet efendim. Talimat uyarınca İnebolu’ya kadar kimseye gerçeği açıklamamamız gerekiyordu. Askeri doktorum. ”

Yakup Kadri “Çok iyi.. dedi sevinçle, “..tek doktor da şu sıra

Anadolu için büyük kazançtır.”

Doktor güldü :

“Biz 40 doktor, 10 eczacıyız. ”

Yakup Kadri’nin ağzı açık kaldı.

İnebolu sularına girmişlerdi. Neşeli bir uğultu yükselmişti. O yana döndüler. Temizlenip üniformalarını ve başlıklarını giymiş kırk kadar genç, martı sürüsü gibi bembeyaz, güverteye çıkmışlardı.

“Bunlar kim ?”

“Heybeli Deniz Okulu’nun kaçak öğrencileri. Onlar da damla damla oluşan Deniz Kuvvetlerimize katılmak için Samsun’a gidiyorlar. Biz İnebolu’da ineceğiz. İzninizle.”

Askerce selam verip ayrıldı.

Madam Amiel bu sürprize bayılmıştı. Az sonra güvertelere, üniformalarını giymiş subaylar, askeri doktor ve eczacılar da çıkınca, kendini tutamadı, el çırpmaya başladı. Bugüne kadar hiç böyle çarpıcı bir gösteri görmemişti. Yakup Kadri de heyecan içindeydi. Genç kıza, “Bir romanda yaşıyor gibiyim” diye fısıldadı.

Birkaç heyecanlı delikanlı şarkıya başlamıştı:

Karadeniz, Karadeniz (3)

Gelen düşman değil, biziz..

Şarkıya katılanlar gittikçe arttı. Şişman kaptanın her zamanki işareti üzerine tayfalardan biri, dostluk jesti olarak, isten kararmış, buruşuk bir Türk bayrağını direğe çekmeye koyuldu. Yükseldikçe bayrağın buruşukları düzeliyor, rengi açılıyordu. Nesrin’in gözleri doldu.

İnebolu’nun Yarbaşı’na doğru set set yükselen beyaz evleri, denize açılmaya hazırlanan büyük kayıklar, yalıda toplanan halk görünüyordu artık. Gemideki bütün Türklerin katıldığı şarkı Anadolu’nun en hareketli deniz kapısı İnebolu’ya yansımaktaydı:

Onun sana selamı var,

Diyor ki düşmanın ne canı var?

Kovsun onu sularından

Orada Türk sancağı var!



(2) Amiel ailesi, Dr. Hasan Bey, Yüzbaşı Faruk, Nesrin Hanım, romanın kurgu kişilerindendir. Ancak gerçek hayatta yaşamış örnekleri vardır.

(3) Karadeniz Marşı

HAVA KEŞİF RAPORU paşaları rahatlattı. Fazıl demiryolu kuzeyinde bir tümen, Sakarya’nın kolları arasında dört-beş, Sakarya’nın güneyinde üç tümen saptamıştı. Bu durumda düşmanın ağırlık merkezi ortadaydı. Kuzeyden gelmeyeceği anlaşılıyordu. Ya merkezden saldıracaktı ya da merkezde zayıf bir kuvvet bırakıp güneye sarkacaktı.

Askerlik sanatınca doğru olan güney kanada yönelmesiydi. Ama bunun için güneye çark etmesi, Sakarya’yı aşması, yayılarak güney kanada yanaşması gerekiyordu. .

Bu bir hafta demekti.

Bu amatörce plan, Türk ordusuna en çok ihtiyacı olduğu şeyi, zamanı kazandıracaktı. Bir hafta, bu kritik dönemde, büyük bir nimetti.

Hemen iki tümen güneye kaydırıldı. Ertesi gün bu kanatta inceleme yapmaya karar verdiler. Güney (sol) kanat büyük önem kazanmıştı. Savaş burada düğümlenecekti.

YUNAN İKİNCİ KOLORDUSU ile Türk 2. Grubu, Sakarya’nın

güneyindeki bölgede, aynı sert koşullar içinde doğuya doğru yürümekteydiler. Aralarında bir yürüyüş günü fark vardı.

Türk komutan daha deneyimli olduğu için birliklerini küçük gruplar halinde ve daha çok geceleri yürütüyordu. Buna rağmen yalnız bu gün 322 asker hastalanmıştı. Bu zahmete katlanamayıp kaçanlar da olmuştu.

Yunanlıların durumu doğal olarak çok daha ağırdı. Çünkü bu bölgeyi hiç tanımadıkları için güvenlik kaygısıyla gündüzleri yürüyüp sıcaktan kavruluyor, gece yatıp soğuktan titriyorlardı.

Albay Kalinski sinir içindeydi:

“Hani bu yürüyüş askeri bir gezinti olacaktı ?”

TÜRK ARTÇI BİRLİKLERİ Yunan birlikleriyle ya dövüşerek, ya göz temasını koruyarak geri çekiliyorlardı.

Mihalıççık’taki 1. Piyade Tümeni, geride Süvari Tümenini bırakarak, akşam Sakarya doğusuna geçti.

Güneydeki Süvari Grubu da akşam, yaklaşan düşman tümeni yüzünden, halkın gözyaşları içinde Emirdağ’ı boşalttı. Bu insanları düşmanın insafına bırakarak çıkıp gitmek subayları da askerleri de kahretmekteydi. Acı sahneyi uzatmamak için atları mahmuzlayıp kaçar gibi uzaklaştılar.

……

M. KEMAL PAŞA, Fevzi, İsmet ve Kazım Paşalar, Binbaşı Tevfik Bey, Yarbay Salih Omurtak, öğleden önce Albay Deli Halit Bey’in komutasındaki 12. Grubu ziyaret için iki arabayla grup karargahının bulunduğu Toydemir köyüne geldiler.

Bu grup Sakarya boyunda, demiryolundan güneydeki Yıldıztepe’ye kadarki kesimde mevzilenmişti.

Albay Halit Bey ve emrindeki tümen komutanları paşaları bekliyorlardı. Komutanlar eksikliklerin az da olsa sürekli giderilmesinden çok memnundular. Asker neşeliydi. Bunu duymak paşaları sevindirdi. Kaçak sayısı da çok azalmıştı.

Başkomutan, “Şu andaki asker sayımız istediğimiz düzeyde değil.:’ dedi, “..ama güneye yöneleceği anlaşılan düşman bize zaman kazandırıyor. Askerlik şubelerinde, eğitim alaylarında birçok gencimiz ve askerimiz var. İşlemleri bitenler eğitim alaylarına, eğitimleri sona erenler orduya katılıyor. Millet, çocuklarını saklamadan askere yolladığı için bu akış artık durmaz, savaş boyunca devam eder. İçiniz rahat olsun.”

Yeni savaş yöntemini (Lütfen bu yöntem için bir sonraki “Açıklamalar” bölümündeki “Yepyeni bir savaş stratejisi” isimli bölümü okuyunuz.) genişçe anlattı ve bir cümleyle özetledi: “Yurdumuzu karış karış koruyacağız !”

Nice savaş görmüş komutanları bile heyecan bastı. Gerçek bir ölüm-kalım savaşı olacaktı.

Toydemir’den Yıldıztepe’ye çıkıldı. Bu şirin tepeden geniş Sakarya vadisi bütün görkemi ile görünüyordu. Yıldıztepe’nin sarışın yamaçları Sakarya’ya doğru yavaşça, usulca, küçük dalgalar halinde inmekteydi. Ne güzel bir vatandı bu. Bu sarhoş edici güzellikten bir süre gözlerini alamadılar. Yazık ki birkaç gün sonra savaş burasını cehenneme döndürecekti. Bu kesimdeki bazı mevzileri gezip askerlerle bayramlaştıktan sonra, daha güneye indiler.

İnlerkatrancı Köyü’ne geldiler. Bu köyün güneybatısında, üstü düz bir tepe vardı. Sakarya’ya karışan Ilıca Deresi vadisinin bu tepeden iyi incelenebileceği anlaşılıyordu. Ilıca vadisi Türk cephesinin güney çizgisini oluşturacaktı.

Otomobilleri tepenin eteğinde bıraktılar, en yakındaki alaydan yollanan atlara binip ağır ağır tepeye çıktılar.

Alay Komutanı Başkomutan’a kendi seçkin atını ikram etmişti.

…….

ÇIKTIKLARI TEPEDEN, doğu-batı doğrultusunda uzanan Ilıca vadisi gerçekten iyi görünüyordu. Vadinin kuzeyi güneye egemendi. Bu durum savunmaya kolaylık ve üstünlük sağlayacaktı. Esas savunma hattının bu vadinin kuzeyinde oluşturulması, 4. Grubun Yıldız Tepe ile Ilıca vadisi arasındaki kesime kaydırılması kararlaştırıldı. 4. Grubun soluna 2. Grup gelecekti.

Doğuya doğru iyice ilerde, çevreye egemen, heybetli bir dağ vardı. Güçlü bir dürbünle çevreyi inceleyen Başkomutan sordu:

“Şu koyu renkli güzel dağın adı ne ?”

“Mangal Dağı!“

Dürbünü gözünden indirdi. Yere serili olan haritaya baktı, dağı buldu, işaretledi:

“Sol kanadımızı bu güzel dağa dayayalım. Düşmanın daha doğuya doğru ilerleme olasılığı belirirse, bu dağı esas savunma hattına katarız !”

Öğle yemeğini Toydemir’de komutanlarla yiyeceklerdi. İsmet Paşa haritasını toplarken, bir at kişnemesi ve bir erin korku çığlığını duyup başını kaldırdı.

M. Kemal Paşa tam ata binerken, bir şeyden ürken at parlayınca, ayağı üzengiden kayıp yere düşmüş, sol böğrünü büyükçe bir taşa çarpmıştı.

Fevzi Paşa uzatılan mataradan avucuna boşalttığı su ile M. Kemal Paşa’nın yüzünü yıkadı. M. Kemal Paşa gözlerini araladı, başucunda diz çökmüş İsmet Paşa’nın korku ile terleyen yüzünü görünce gülümsemeye çalıştı:

“Merak etme, önemli değil !”

Zorlukla doğrulup oturdu. İsmet Paşa’ya tutunarak ayağa kalktı.

Yüzünden canının yandığı belli oluyordu. Atı tutan seyise seslendi:

“Çocuk, getir onu buraya !”

Beyaz, güzel, uzun bacaklı, örme yeleli bir attı bu. Yanlış bir şey

yaptığının farkındaymış gibi suçlu suçlu duruyordu. Seyis atı yaklaştırdı. M. Kemal Paşa, “Gel çocuğum.:’ dedi, atın yüzünü okşadı, “..senin bir kusurun yok:’ Gözlerinin arasından öptü.

Yavaş yavaş tepeden indiler.

……

2. GRUP öğleyin Gökpınar’a ulaşmıştı. Burası Sakarya’ya karışan gür Gökpınar deresinin kaynağıydı. Dik kayaların dibinden buz gibi duru su fışkırıyordu. Su bol, çevre zehir yeşili çimen, kaynağın ve derenin kıyıları koyu gölge döken sık ağaçlarla doluydu.

Disiplin içinde sıralarını bekleyen birliklere soğuk kaynak gölünden kırba, tulum ve testilerle su taşınıyor, sırası gelen askerler, derede zevk çığlıkları ata ata yıkanıyor, daha ilerde de hayvanlar sulanıyordu.

Askerler beş sıska koyununu otlatan küçük çoban Musa’yı sevdiler, aralarına alıp karavanaya ortak ettiler.

Cehennem yürüyüşü bitmişti.

Cephe Komutanlığı Grubun öbür gün akşam Mangal Dağı’na ulaşmasını istiyordu. Selahattin Adil Bey, ”Allaha şükür, çorak bölgeyi aştık.:’ dedi, “..bundan sonrası kolay. Kapağı cepheye atınca daha da rahatlarız. Düşman düşünsün !“

Doğru söylüyordu.

Düşman daha günlerce Anadolu’nun sıcağıyla, tozuyla, gölgesiz ve susuz bozkırıyla boğuşacaktı.

…….

OTOMOBİLLERLE çok yavaş olarak Polatlı’ya gelmişler, M. Kemal Paşa vagonuna çekilmişti. Yanında Cephe Sağlık Müdürü Dr. Murat Cankat vardı. Paşalar ve karargahın önde gelen subayları, derin bir kaygı ve sessizlik içinde, yandaki vagonda, muayene sonucunu bekliyorlardı.

Doktor yarım saat sonra bekleyenlerin yanına geldi. Terini sildi. Ürkmüş görünüyordu :

“Bir ya da iki kaburga kemiğinin kırıldığını sanıyorum. Biri ciğerini tahriş ediyor. Sesi kısılmaya başladı. Röntgen çekilmesi gerek !“ Yalnız Ankara Hastanesi’nde röntgen vardı.

“Öyleyse Ankara’ya gitmek zorunda !“

“Evet, hemen !“

İsmet Paşa, yaverine, “Treni hazırlatın..” dedi, topluluğa döndü, “..olayı gizli tutacağız !“

Refet Paşa’ya ve Cebeci Hastanesi’ne gizlice bilgi uçuruldu.

…….

REFET PAŞA, Kazım Paşa, Müsteşar Albay Ali Hikmet Ayerdem, Salih Bozok ile Muzaffer Kılıç başhekimin odasında sonucu bekliyorlardı.

Doktorlar Başkomutan’ı, röntgeninin çekilmesi ve muayene edilmesi için alıp götürmüşlerdi.

Sol kaburgalarından birinin kırık olduğu anlaşıldı. Kırık kaburganın ucu akciğeri örseliyordu. Kaburga alçıya alınamadığı için Dr. Mim Kemal Öke, belden yukarısını kalınca bir band ile sıkıca sardı. Kırık kaburganın zamanla kaynayıp iyileşmesi beklenecekti.

Dr. Adnan Adıvar, Dr. Refik Saydam, Dr. Şemsettin Bey, Dr. Murat Cankat ayaktaydılar. Arkalarında Nesrin Hemşire duruyordu.

Mim Kemal Bey, “Paşam..“ dedi saygıyla, “..yatarak, az hareket ederek dinlenmeniz gerekiyor. Aksi takdirde kaburgadaki kırık, ciğerdeki tahriş, başımıza çok iş açar. Velhasıl cepheye dönmeniz mümkün değiL. Yoksa..“

Sözünü tamamlamak için yumuşak bir sözcük aradı, bulamadı: “..ölürsünüz !“

Öteki doktorlar başlarını sallayarak Dr. Mim Kemal Bey’i onayladılar.

Mustafa Kemal Paşa Çankaya’ya döndü.

……

PAŞASININ kaza geçirdiğini öğrenen Fikriye Hanım az kalsın bayılacaktı. Kendini zorlukla toparladı, Paşa’yı büyük bir şefkatle yukarıya, yatak odasına çıkardı.

Salih Bozok, Dr. Murat Cankat, yaver Muzaffer Kılıç alt kattaki salona geçtiler. Az sonra Abdurrahim de aşağıya indi. Gözleri dolu dolu Salih Bozok’a sokuldu. hiç konuşmadan oturdular. Olayı duyup telaşlanan birkaç Bakan geldi. Fikriye Hanım misafirleri Paşa’nın yanına çıkardı. Az sonra hızla aşağıya indi. Dr. Murat Bey’e, gözleri korku içinde, “Bakanlara yarın cepheye döneceğini söylüyor..“ dedi, “..dönebilir mi ?”

Dr. Murat Bey hüzünle gülümsedi:

“Bakanların maneviyatı bozulmasın diye öyle söylüyordur. Çünkü dönmesi mümkün değil. En azından iki hafta yatması gerek !“

……

2 NUMARALı koğuşta sadece iki yatak doluydu. Birinde Faruk yatıyordu, ötekinde ateşten inleyen bir yaralı. Kalan yirmi küsur yatak boş ve dağınıktı.

Faruk, küçük idare lambasının zayıf ışığında, sırt üstü, gözleri kapalı, bu akşam nöbetçi olan Nesrin’in gelmesini bekliyordu. Nöbetçi hemşirelerin koğuşları denetleme saatiydi.

Çok iyi tanıdığı zarif ayak sesleri duyuldu, yaklaştı, yaklaştı, yaklaştı, koğuşa girdi. Faruk bir çığlık bekliyordu. Beklediği oldu. Nesrin çığlığı bastı:

“Aaaaaaaaaa! Bu yaralılara ne oldu Faruk Bey? Nerede bunlar ?”

Faruk oturdu :

“Galiba Beyoğlu’na çıktılar..”

Ayaklarını karyoladan yere sarkıttı :

“..Pinti felekten bir gece çalacaklar:’

“Şaka yapmayın ne olur !”

“Peki. Kaçtılar Nesrin Hanım !”

Nesrin isyan etti :

“Neden ama ?”

“Cepheye dönmek istiyorlardı. Doktorlar izin vermeyince, kaçtılar !“

“Hiçbiri daha iyileşmemişti ki …“

“Zararı yok. Cephenin havası, karavanası insanı hastaneden daha çabuk iyi eder !“

Nesrin kapıya yürüdü :

“Ben olayı nöbetçi doktora bildirmek zorundayım…“

Faruk uzanıp kızın elini yakaladı :

“Hayır, durun lütfen. Dün kaçacaklardı. Bu akşam kaçmalarını ben tavsiye ettim. Çünkü sizin nöbetçi olacağınızı biliyordum, ricamı dikkate alacağınıza güveniyordum. Kaçakların istasyona ulaşıp cephe trenine binmeleri için bir yarım saate daha ihtiyaçları var. Sonra hastaneyi ayağa kaldırabilirsiniz. Şimdi lütfen şuraya oturun. Bir yarım saatçik dinlenmenizi rica ediyorum !“

Nesrin’i yanındaki yatağa oturttu. Kızın küçük eli hala kocaman avucunun içindeydi. Fark edince utandı :

“Ah affedersiniz…“

Telaşla elini çekti.

……

NESRİN koğuşta, kaçakların cephe trenine binmesi için gerekli zamanın dolmasını bekliyor ve alçak sesle Faruk’a bugün tanık olduğu büyük sahneyi anlatıyordu:

“Doktor Mim Kemal Bey, kırık kaburga oynayıp da ciğeri tahriş etmesin diye geniş bir bandla Paşa’nın göğsünü sıkı sıkı sardı ve cepheye dönemeyeceğini söyledi. Paşa hiç sesini çıkarmadı.“

“İtiraz etmedi mi ?”

“Hayır.“

Faruk hemen teşhisini koydu :

“Öyleyse kafasına koymuş, o da kaçacak !“

……

SALİH, Muzaffer ve Muhafız Taburu Komutanı Yüzbaşı İsmail Hakkı Bey, belki Paşa’nın bir emri olur diye erkenden gelmişler, yernek salonunda oturuyorladı.

Bir ayak sesi duyuldu. Salih ayağa kalkmaya davranınca, İsmail Hakkı elini tuttu :

“Telaşlanma, Fikriye Hanım’dır…“

Merdivenden Fikriye Hanım değil, M. Kemal Paşa indi. Tıraş olmuş, giyinmişti. Üçü de ayağa fırladılar. Salih ağlamaklı, ‘Aman Paşam..“ dedi, “..niye kalktınız ?”

“Böyle günde yatılır mı çocuk ?”

Sesi iyice kısılmıştı :

“İsmail Hakkı, taburunu topla, yarın cepheye hareket et !“

“Başüstüne !“

Salih Bozok’a döndü:

“Trenlerde arkalığı öne arkaya hareket ettirilebilir koltuklar olurdu. Bana arkalığı öyle olan bir koltuk bulun. Belki demiryolu ambarında vardır. Kazım Paşa’ya haber verin. Bir saat sonra cepheye hareket edeceğiz. Albay Asım Bey’i de bulun. O da bizimle gelsin. Siz de hazırlanın !“

“Ama Paşam, doktor…“

“Dediğimi yapın !“

“Peki !“

İki yaver ve Yüzbaşı İsmail Hakkı azap içinde çıkarlarken Fikriye Hanım Paşa’nın yanına gelip durdu, sitemle baktı. Paşa, Fikriye Hanım’a tutunarak yavaşça oturdu. Elinden çekerek Fikriye Hanım’ı da oturttu.

“Bu kazayı anneme yazma !“

“Yazmam.“

“Teşekkür ederim. Zavallı kadın, benden yana hep acı içinde yaşadı. Ya hapisteyim, ya sürgünde, ya savaşta. İdama mahkum olduğumu bile duydu…“

Genç kadının elini okşadı :

“..Sen de üzülme. Allah bana yardım edecektir.”

……

KARARGAH TRENİ Ankara’dan sessizce hareket etti. Malıköy’de durdu. İki otomobil istasyonda bekliyordu. Başkomutanlık, Genelkurmay ve Cephe Komutanlığı karargahları Malıköy yakınındaki Alagöz’e alınmışlardı.

Yeni karargaha hareket ettiler.

Küçük Alagöz çiftliği büyük bir ordugah olmuştu. Her yanı subaylar, askerler, çeşit çeşit çadırlar, arabalar, atlar, telsiz antenleri, telefon ve telgraf direkleri kaplamıştı. Büyük Savaş’tan kalma birkaç da demir tekerlekli kamyon vardı.

Türk ordusunun çok uzun yıllardır bu kadar canlı bir başkomutanlık karargahı olmamıştı.

Otomobiller Türkoğlu Ali Ağa’nın iki katlı, büyükçe evinin önünde durdular. Ev Başkomutan için hazırlanmış, telefon ve telgraf bağlanmıştı. Orduda bulunan tek asetilen (karpit) lambası da, çok ışık verdiği için Başkomutan’a ayrılmıştı.

Fevzi ve İsmet Paşalar ile Başkomutanlık Sekreterliği görevlileri evin önünde bekliyorlardı. Paşalar kucaklaştılar. Üst kata çıkıldı. Bu katta Başkomutan’ın çalışma ve yatak odası ile yemek ve yaverlik odası bulunuyordu. Demiryolu ambarında bulunan arkalığı hareketli koltuğu birlikte getirmişlerdi. Muzaffer Kılıç ile Ali Metin Çavuş koltuğu çalışma odasındaki küçük masanın yanına yerleştirdiler.

Odada birkaç iskemle, yerde küçük bir halı vardı. Neşeyle kahve içtiler. M. Kemal Paşa iyi görünmeye çalışıyordu ama kımıldadıkça acıdan yüzü terlemekteydi.

Paşaları neşelendiren bir haber verdi:

“Halide Edip Hanım cephede bir görev istiyor !”

İsmet Paşa Halide Hanım’ı sayardı, bu isteğinden dolayı daha da saygı duydu. Türkiye bir savaş kahramanından daha cesur bu öncü kadınlar sayesinde, ilkel bir toplum olmaktan kurtulacaktı.

“Kaydını gönüllü er olarak yaparım. Karargahta çalışır !” Kazım Paşa İsmet Paşa’nın omuzuna dokundu :

“Dünyada, ünlü bir kadın yazarın er olarak görev aldığı ilk ordu karargahı seninki olacak !”

Paşa gururla baktı :

“Evet !”

Sohbet iyiydi ama iş yoğundu. İsmet Paşa Albay Asım Gündüz’le birlikte karargahına döndü. Yeni Kurmay Başkanı Albay Asım Gündüz saygıyla karşılandı.

……

YATAK ODASINA portatif bir asker yatağı konmuştu. Ama Paşa geceyi çalışma odasındaki arkalığı yatırılan koltukta geçirdi. Zaten az uyurdu. Burada daha da az uyur olmuştu. Herkes yatmaya gidince ya düşünüyor, ya kitap okuyordu. Gelirken İslam tarihiyle ilgili birkaç önemli kitap almıştı yanına.

Uyanır uyanmaz Ali Çavuş kahvesini verdi. Karargah berberi bekliyordu. Tıraş oldu. Gecelik entarisini çıkarıp giyindi. Arkalığı yatıkça koltuğa yarı uzanmış durumda oturdu, böylece doktorların tavsiyesine az da olsa uymuş oldu.

Albay Asım Bey telefon etti, Merkez Ordusu’nun yolladığı 16. Tümen’in iki alayı yola çıkmıştı: 2.250 subay ve er. Alaylar savaşa yetişebilirse savaşçı sayısı 58.750 olacak, altmış bine yaklaşılacaktı.

Doktor sigara içmesini yasak etmişti ama dayanamadı, bir sigara yaktı.

……

HALİDE EDİP HANIM kendisini geçirmeye gelen bazı bakanlara, Y. Kadri ve R. Eşref’e veda ederek cephe trenine bindi.

Cephe için diktirdiği giysiyi giymişti: Lacivert baş ortüsü, aynı renk uzun ceket, bol pantolon, yumuşak çizme. Cepheye giden bir yüzbaşı bavulunu rafa yerleştirdi.

Her istasyonda trene yeni askerler doluşuyor, toprak rengi kadınlar ağlaşarak bir zaman trenle birlikte koşuyorlardı. Malıköy’e vardıklarında ay çıkmıştı.

İstasyonda derin bir sessizlik içinde dağıtım bekleyen birçok yeni asker vardı. İsmet Paşa yaverini ve otomobilini yollamıştı.

Otomobil Batı Cephesi Karargahı önünde durdu. Halide Hanım’ı Tevfik Bıyıklıoğlu karşıladı. Karargahın alt katındaki toprak zeminli iki odada subaylar çalışıyordu. Yukarı kattaki iki odadan birine götürdü. Odada büyükçe bir masa ile üstü asker battaniyesi ile örtülü portatif bir yatak vardı. Burası Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa’nın makam ve yatak odasıydı. Öbür oda Cephe Kurmay Başkanı’nındı.

İsmet Paşa elini sıktı, oturması için bir tahta iskemle gösterdi ama Halide Hanım komutanına saygı gösterip oturmadı.

“Artık ordumda bir ersiniz. Sizi Birinci Şubeye atadım. Küçük bir eviniz, bir de hizmet eriniz olacak !”

Halide Hanım teşekkür etti.

“Başkomutan’ı ziyaret ettiniz mi ?”

“Hayır Paşam. Şimdi geldim.”

“Hemen gidin. Sizi bekliyor !”

Yüzbaşı Hasan Atakan Halide Hanım’ı M. Kemal Paşa’nın karargahına götürdü.

Halide Hanım bu sahneyi anılarında şöyle anlatacaktı:



“M. Kemal Paşa oturduğu koltuktan güçlükle kalkmaya çalıştı. Çünkü kaburga kemikleri hala ağrılar içindeydi… M. Kemal Paşa’ya doğru, kalbimde gerçek bir saygı ile gittim. O kendi halindeki odada bütün gençliğin bir millet yaşasın diye ölmeyi göze alan kararını temsil ediyordu. Ne saray, ne şöhret, ne herhangi bir kudret, onun bu odadaki büyüklüğüne yaklaşamaz.

Gittim, elini öptüm.“



Bundan böyle akşam yemeklerini, İsmet Paşa, Kazım Paşa, AIbay Arif Bey ile birlikte Başkomutan’ın sofrasında yiyecek, bu müthiş savaşın kulisinde yaşayacaktı.



muratcan-19.tr.gg
 
Bu Siteyi :

 



 






 
TAKVİM NEDİR?: Takvim zamanı günlere, aylara, yıllara bölme metodudur.
 
Murat Can ⎝⏠⏝⏠⎠

Kartınızı Oluşturun
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol